ตอบโจทย์ (บาลีวันละคำ 4,817)
ตอบโจทย์
จะใช้คำบาลีว่าอย่างไรดี
“ตอบโจทย์” เป็นคำที่นิยมพูดกันมาก มีความหมายว่าอย่างไร ดูเหมือนว่าจะรู้และเข้าใจกันดี แต่ถ้าให้อธิบายหรือบอกคำจำกัดความว่า “ตอบโจทย์” หมายความว่าอย่างไร คงยากที่จะตอบได้ เหตุอย่างหนึ่งก็คือ คำว่า “ตอบโจทย์” ยังไม่ได้เก็บไว้ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554
คำว่า “ตอบ” พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“ตอบ ๑ : (คำกริยา) กล่าวเมื่อมีผู้ถาม เช่น ตอบคำถาม, แจ้งกลับไปให้อีกฝ่ายหนึ่งรู้ เช่น ตอบจดหมาย, กล่าวแก้ เช่น ตอบปัญหา, ทำหรือพูดโต้ในทำนองเดียวกับที่มีผู้ทำหรือพูดมา เช่น ชกตอบ ตีตอบ ด่าตอบ เยี่ยมตอบ.”
คำว่า “โจทย์” พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“โจทย์ : (คำนาม) คำถามในวิชาคณิตศาสตร์, โดยปริยายใช้หมายถึงสิ่งที่คล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น ปัญหานี้เป็นโจทย์ที่รัฐบาลแก้ไม่ตก.”
เอาคำว่า “ตอบ” กับคำว่า “โจทย์” มารวมกันเป็น “ตอบโจทย์” มีความหมายว่าอย่างไร ยังไม่มีคำนิยามหรือคำจำกัดความ
ตามความเห็นของผู้เขียนบาลีวันละคำ “ตอบโจทย์” หมายถึง เรื่องใดเรื่องหนึ่งหรือสิ่งใดสิ่งหนึ่งที่กำลังถูกกล่าวถึงอยู่นั้น สามารถนำไปใช้เพื่อแก้ปัญหาหรือเพื่อปรับปรุงพัฒนาเรื่องนั้นเรื่องนี้ได้หรือไม่ได้ มากน้อยแค่ไหน
เช่น การจัดหลักสูตรอบรมพระสงฆ์ให้มีความรู้เกี่ยวกับการเงิน จะ “ตอบโจทย์” เรื่องพระกับเงินที่กำลังเป็นปัญหาอยู่ในขณะนี้ได้หรือไม่
“ตอบโจทย์” ตามความหมายดังกล่าวนี้ ถ้าให้คิดเป็นคำบาลี ควรจะใช้คำว่าอะไร?
ปัญหานี้คงไม่มีประโยชน์แก่คนทั้งหลาย เพราะไม่มีใครมามัวสนใจว่า คำไทยคำนี้จะใช้คำบาลีว่าอะไร และคำว่า “ตอบโจทย์” ก็มีคนใช้พูดกันทั่วไป ไม่เคยมีปัญหาว่าจะต้องพูดเป็นคำบาลีเพื่ออะไร
ผู้เขียนบาลีวันละคำยกคำนี้ขึ้นมาก็เพราะนึกไปถึงวิชา “แต่งไทยเป็นมคธ” อันเป็นวิชาหนึ่งในชั้นเปรียญธรรม 9 ประโยค หลักสูตรการศึกษาบาลีของคณะสงฆ์
วิชาแต่งไทยเป็นมคธ จะใช้ข้อความที่เป็นภาษาไทยในปัจจุบันเป็นข้อสอบให้นักเรียนแต่งเป็นภาษาบาลี
ถ้าข้อสอบวิชาแต่งไทยเป็นมคธ มีคำว่า “ตอบโจทย์” อยู่ในข้อความที่ให้แต่งด้วย นักเรียนบาลีจะแต่งคำว่า “ตอบโจทย์” เป็นคำบาลีว่าอย่างไร?
คนทั่วไปไม่จำเป็นต้องคิดหรือต้องรู้เรื่อง แต่นักเรียนบาลีควรคิด
ผู้เขียนบาลีวันละคำคิดขึ้นมาได้คำหนึ่ง คำว่า “ตอบโจทย์” ควรจะตรงกับคำบาลีว่า “มคฺคทสฺสี”
“มคฺคทสฺสี” อ่านว่า มัก-คะ-ทัด-สี แปลว่า “ผู้ชี้ทาง”
“มคฺค” แปลว่า ทาง
“ทสฺสี” แปลว่า ผู้แสดง คือผู้ชี้ให้ดู ชี้ให้เห็น
เช่นในคำว่า “วชฺชทสฺสี” ที่แปลว่า “ผู้ชี้โทษ” คือผู้บอกให้รู้ข้อบกพร่องผิดพลาดในเรื่องนั้น ๆ
“มคฺคทสฺสี” แปลว่า “ผู้ชี้ทาง” คือบอกให้รู้ว่า ถ้าจะไปสู่จุดหมายปลายทางตรงนั้น ๆ จะต้องไปทางนี้ ๆ จะทำเรื่องนั้นให้สำเร็จ ต้องใช้วิธีอย่างนี้ ๆ
การ “ชี้ทาง” เช่นนี้ มีความหมายเท่ากับบอกให้รู้ว่า สิ่งนี้ ๆ สามารถเอาไปใช้แก้ปัญหาเรื่องนั้น ๆ ได้-ถ้ากำลังมองหาวิธีแก้ปัญหาอยู่
ตรงกับที่เราพูดว่า สิ่งนี้ เรื่องนี้ โครงการนี้ “ตอบโจทย์” เรื่องนั้นได้
นี่เป็นเพียงคำหนึ่งที่ผู้เขียนบาลีวันละคำคิดได้
นักเรียนบาลีท่านอื่น ๆ สามารถคิดคำอื่น ๆ ได้อีก เป็นการฝึกสมองทดลองปัญญา-ถ้าคิดว่าจะเอาดีกันในการเรียนบาลี
…………..
ดูก่อนภราดา!
: ควรแสวงหาความรู้ไว้ทุกเรื่อง
: คราวที่จำเป็นต้องใช้ความรู้เรื่องนั้นคงมีเข้าสักวันหนึ่ง
#บาลีวันละคำ (4,817)
20-8-68
…………………………….
…………………………….
