สารรูป – สารภาพ (บาลีวันละคำ 1,122)

สารรูป – สารภาพ

ความเข้าใจที่เกิดจากความไม่เข้าใจ

ผู้เขียนบาลีวันละคำได้พบข้อความในที่แห่งหนึ่งว่าดังนี้ –

“ทำไมคำว่า สารรูป มีความหมายแตกต่างจากคำว่า สารภาพ ทั้งๆ ที่ รูป ก็แปลว่า ภาพ”

…….

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

(1) รูป, รูป– : (คำนาม) สิ่งที่รับรู้ได้ด้วยตา เป็นขันธ์ ๑ ในขันธ์ ๕ คือ รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ, ร่าง เช่น โครงรูป, ร่างกาย เช่น รูปตัวคน รูปตัวสัตว์, เค้าโครง เช่น ขึ้นรูป, แบบ เช่น รูปสามเหลี่ยม รูปรี รูปไข่; ลักษณนามใช้เรียกพระภิกษุสามเณร เช่น พระรูปหนึ่ง สามเณร ๒ รูป.ส. คําใช้แทนตัวผู้พูด สําหรับพระภิกษุสามเณรพูดกับคฤหัสถ์, เป็นสรรพนามบุรุษที่ ๑. (ป., ส.).

(2) ภาพ, ภาพ– : (คำนาม) ความ, ความมี, ความเป็น, มักใช้ประกอบเป็นส่วนท้ายของคำสมาส เช่น มรณภาพ ว่า ความตาย; รูปที่ปรากฏเห็นหรือนึกเห็น เช่น ภาพทิวทัศน์ ภาพในฝัน, สิ่งที่วาดขึ้นเป็นรูปหรือสิ่งที่ถ่ายแบบไว้ เช่น ภาพสีน้ำมัน ภาพถ่าย. (ป., ส. ภาว).

คำว่า “รูป” ในความเข้าใจของคนทั่วไป มักจะหมายถึง “รูปถ่าย”

พจน.54 บอกไว้ว่า –

(3) รูปถ่าย : (คำนาม) ภาพที่บันทึกไว้ด้วยวิธีให้แสงผ่านฟิล์มรูปเป็นต้นลงบนแผ่นวัสดุไวแสง เช่น กระดาษอัดรูป แล้วนำไปล้างตามกรรมวิธีเพื่อให้รูปปรากฏ.

สรุปว่า ในความเข้าใจของคนทั่วไป :

รูป : ภาพที่บันทึกไว้ด้วยวิธีถ่ายหรือเขียน

ภาพ : สิ่งที่วาดขึ้นเป็นรูปหรือสิ่งที่ถ่ายแบบไว้

ด้วยความเข้าใจเช่นนี้ เมื่อมาเห็นคำว่า “สารรูป” และ “สารภาพ” จึงจับเอาคำว่า “รูป” และ “ภาพ” เป็นหลักคิด คือคิดว่า :

“รูป” และ “ภาพ” หมายถึงสิ่งเดียวกัน

“สารรูป” และ “สารภาพ” ก็ควรจะมีความหมายเหมือนกัน

ความที่ควรรู้ :

“รูป” และ “ภาพ” ตามความเข้าใจข้างต้น ควรจะตรงกับคำอังกฤษว่า picture หรือ photograph

โปรดดูความหมายของคำว่า “สาร” “รูป” และ “ภาพ” ในภาษาเดิม

(๑) “สาร” ในภาษาบาลีมีความหมายว่า

(1) สำคัญ, ประเสริฐยิ่ง, แข็งแรง (essential, most excellent, strong)

(2) ชั้นในที่สุด และส่วนที่แข็งที่สุดของสิ่งใดสิ่งหนึ่ง, แก่นหรือแกนของไม้ (the innermost, hardest part of anything, the heart or pith of a tree)

(3) แก่นสาร, ส่วนสำคัญ, ส่วนที่ดีที่สุด (substance, essence, choicest part)

(4) คุณค่า (value)

(๒) “รูป” ในภาษาบาลีมีความหมายว่า รูป, ทรวดทรง, รูปร่างหรือรูปพรรณสัณฐาน, หลักการเกี่ยวกับรูป ฯลฯ (form, figure, appearance, principle of form, etc.)

(๓) “ภาพ” บาลีเป็น “ภาว” มีความหมายว่า ความมี, ความเป็น, ภาวะ, ธรรมชาติ (being, becoming, condition, nature)

จะเห็นว่า “รูป” และ “ภาพ” ไม่มีคำแปลว่า picture หรือ photograph

เฉพาะคำว่า “รูป” มีคำแปลว่า figure ซึ่งออกจะตรงกับความหมายบางกรณีในภาษาไทยที่ “รูป” และ “ภาพ” หมายถึง figure ด้วย

ส่วน “สาร” กับ “ภาพ” ความหมายเป็นคนละอย่างกับที่เอามาใช้ในคำว่า “สารรูป” และ “สารภาพ”

เราบอกได้แต่เพียงว่า “รูป” และ “ภาพ” ในภาษาไทย ในความหมายหนึ่งหมายถึงสิ่งเดียวกัน

แต่ในบาลีสันสกฤต “รูป” และ “ภาพ” มีความหมายคนละอย่างกัน

อย่างไรก็ตาม พจน.54 ก็ไม่ได้บอกว่า “สารรูป” และ “สารภาพ” เป็นคำที่เราเอามาจากบาลีสันสกฤต เพียงแต่ว่าเมื่อแยกศัพท์แล้วมีรูปคำตรงกับคำบาลีสันสกฤต แต่ความหมายไม่ตรงกัน

ดังนั้น “สารรูป” และ “สารภาพ” อาจไม่ใช่คำที่เอามาจากบาลีสันสกฤตก็ได้

พจน.54 บอกไว้ว่า –

“สารภาพ : (คำกริยา) รับว่ากระทำผิด เช่น จำเลยสารภาพว่าขโมยของไปจริง; บอกความในใจ เช่น สารภาพรัก.”

ส่วน “สารรูป” พจน.54 ไม่ได้เก็บไว้

ความหมายที่เข้าใจกัน “สารรูป” หมายถึงสภาพภายนอกที่เห็นได้, ภาพปรากฏภายนอก มักใช้ในทางไม่ดีเกี่ยวกับร่างกาย หรือการแต่งตัว เช่น “สารรูปดูไม่ได้” “ไม่ดูสารรูปตัวเอง” หมายถึงเนื้อตัว หน้าตา เสื้อผ้า การแต่งกาย (และหมายรวมถึงความประพฤติด้วย) สกปรกหรือไม่เหมาะสม

: กฎแห่งกรรมอยู่เหนือสารรูปและคำสารภาพ

: คนทำบาป แม้แต่งตัวดีก็หลอกยมบาลไม่ได้

21-6-58

ต้นฉบับ