ภาณุรังษี (บาลีวันละคำ 1,450)

ภาณุรังษี

อ่านว่า พา-นุ-รัง-สี

ประกอบด้วย ภาณุ + รังษี

(๑) “ภาณุ”

รากศัพท์มาจาก ภา (ธาตุ = สว่าง, รุ่งเรือง) + นุ ปัจจัย, แปลง น เป็น ณ

: ภา + นุ = ภานุ > ภาณุ แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่สว่าง” หมายถึง ความแวววาว, ความเป็นมัน, แสงสว่าง, รัศมี; แดงสด (shine, light, ray; bright red)

“ภาณุ” สันสกฤตเป็น “ภานุ” (บาลีก็เป็น “ภานุ” ด้วย คือไม่แปลง น เป็น ณ)

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –

“ภานุ : (คำนาม) พระอาทิตย์; แสง; นาย; นฤบดี; ความงาม; นางงาม; the sun; light; a master; a sovereign; beauty; a handsome woman.”

ในภาษาไทยใช้ในรูป “ภาณุ” ตามบาลี พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ภาณุ : (คำนาม) แสงสว่าง; พระอาทิตย์. (ป.; ส. ภานุ).”

ในที่นี้ “ภาณุ” หมายถึง ดวงอาทิตย์

โปรดสังเกตว่า –

๑ ในบาลี “ภาณุ” (และ “ภานุ”) ใช้ในความหมายว่า แสงสว่าง ไม่ได้หมายถึง ดวงอาทิตย์ ที่หมายถึง ดวงอาทิตย์ คือ “ภานุ” ในสันสกฤต

๒ ภาษาไทย “ภาณุ” หมายถึงทั้งแสงสว่างและดวงอาทิตย์

(๒) “รังษี”

บาลีเป็น “รํสิ” (รัง-สิ) รากศัพท์มาจาก รสฺ (ธาตุ = ยินดี) + อิ ปัจจัย, ลงนิคหิตอาคมที่ต้นธาตุ (รสฺ > รํส)

: รสฺ + อิ = รสิ > รํสิ แปลตามศัพท์ว่า “แสงเป็นที่ยินดีแห่งเหล่าสัตว์” หมายถึง แสง, แสงสว่าง (a ray, light)

โปรดสังเกตว่า ทั้ง “ภาณุ” และ “รํสิ” ในบาลีมีความหมายเหมือนกัน คือแปลเป็นอังกฤษว่า ray หรือ light ทั้งคู่

“รํสิ” สันสกฤตเป็น “รศฺมิ” สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –

“รศฺมิ : (คำนาม) รัศมี; ปักษมัน, ขนตา; a ray of light; an eye-lash.”

“รํสิ” ภาษาไทยใช้เป็น “รังสิ” และ “รังสี” พจนานุกรม.54 บอกไว้ว่า –

“รังสิ, รังสี : (คำนาม) แสง, แสงสว่าง. (ป. รํสิ; ส. รศฺมี).”

ภาณุ + รังษี = ภาณุรังษี แปลตามศัพท์ว่า “รัศมีแห่งดวงอาทิตย์”

โปรดสังเกตว่า “รังษี” พจนานุกรม.54 สะกด “รังสี” ที่สะกดเป็น “-รังษี” เนื่องจากเป็นชื่อเฉพาะ

“ภาณุรังษี” เป็นชื่อค่ายทหาร ตั้งอยู่ที่จังหวัดราชบุรี เป็นอนุสรณ์แด่จอมพล สมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช (11 มกราคม พ.ศ. 2402 – 13 มิถุนายน พ.ศ. 2471) ผู้ทรงเป็นอุปถัมภกหน่วยทหารในค่ายนี้มาเป็นระยะเวลาอันยาวนาน

ชื่อ “ภาณุรังษี” ตกเป็นข่าวเมื่อรองผู้อำนวยการโรงพยาบาลค่ายภาณุรังสีลงนามในใบสำคัญความเห็นแพทย์รับรองอาการอาพาธของพระเทพญาณมหามุนี (ไชยบูลย์ ธมฺมชโย) เจ้าอาวาสวัดพระธรรมกาย อันเป็นสาเหตุที่ทำให้ไม่สามารถไปพบพนักงานสอบสวนคดีพิเศษตามหมายจับได้

: เมื่อหัวใจมืดมิด ไม่เห็นถูกผิดชั่วดี

: ร้อยพันภาณุรังสีก็ไม่ช่วยให้เห็นแสงสว่าง

21-5-59

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย