ติณวัตถารกวินัย (บาลีวันละคำ 4,721)
ติณวัตถารกวินัย
บางกรณีต้องแก้ด้วยวิธีกลบ
อ่านว่า ติ-นะ-วัด-ถา-ระ-กะ-วิ-ไน ก็ได้
อ่านว่า ติน-นะ-วัด-ถา-ระ-กะ-วิ-ไน ก็ได้
แยกศัพท์เท่าที่ตาเห็นเป็น ติณ + วัตถารก + วินัย
(๑) “ติณ”
บาลีอ่านว่า ติ-นะ รากศัพท์มาจาก ติณฺ (ธาตุ = กิน) + อ ปัจจัย
: ติณฺ + อ = ติณ (นปุงสกลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งอันสัตว์กิน” หมายถึง หญ้า, ใบไม้, วัชพืช; ฟาง; แฝก; หญ้าแห้ง, ใบไม้หรือใบหญ้าที่ทิ้งรก (grass, herb; weed; straw; thatch; hay, litter)
ในภาษาไทย “ติณ” คำเดียวอ่านว่า ติน ถ้ามีคำอื่นมาสมาสข้างท้าย อ่านว่า ติ-นะ- หรือ ติน-นะ- ก็ได้ (ตามพจนานุกรมฯ)
(๒) “วัตถารก”
เขียนแบบบาลีเป็น “วตฺถารก” รูปคำเดิมของศัพท์นี้เป็น “อวตฺถารก” อ่านว่า อะ-วัด-ถา-ระ-กะ รากศัพท์มาจาก อว (คำอุปสรรค = ลง) + ถรฺ (ธาตุ = แผ่, ขยาย) + ณฺวุ ปัจจัย, แปลง ณฺวุ เป็น อก (อะ-กะ) ทีฆะต้นธาตุ “ด้วยอำนาจปัจจัยเนื่องด้วย ณ” คือ อะ ที่ ถ-(รฺ) เป็น อา (ถรฺ > ถาร), ซ้อน ตฺ ระหว่างอุปสรรคกับธาตุ (อว + ตฺ + ถรฺ)
: อว + ตฺ + ถรฺ = อวตฺถรฺ + ณฺวุ > อก = อวตฺถรก > อวตฺถารก แปลตามศัพท์ว่า “อาการที่กลบไว้” หมายถึง การปกคลุมหรือปกปิด (cover over or up)
(๓) “วินัย”
บาลีเป็น “วินย” อ่านว่า วิ-นะ-ยะ รากศัพท์มาจาก วิ (คำอุปสรรค = วิเศษ, แจ้ง, ต่าง) + นี (ธาตุ = นำไป) + อ (อะ) ปัจจัย, แผลง อี ที่ นี เป็น เอ, แปลง เอ เป็น อย (นี > เน > นย)
: วิ + นี = วินี > วิเน > วินย + อ = วินย แปลตามศัพท์ว่า “นำไปอย่างวิเศษ” มีความหมายดังนี้ –
(1) การขับออก, การเลิก, การทำลาย, การกำจัดออก (driving out, abolishing, destruction, removal)
(2) วินัย, จรรยา, ศีลธรรม, ความประพฤติที่ดี (norm of conduct, ethics, morality, good behavior)
(3) ประมวลจรรยา, วินัยสงฆ์, กฎ, จรรยาบรรณหรือพระวินัย (code of ethics, monastic discipline, rule, rules of morality or of canon law)
ความหมายโดยสรุปตามที่เข้าใจกัน “วินย–วินัย” ก็คือ กฎ, ระเบียบแบบแผน, ข้อบังคับ, ข้อปฏิบัติ
การประสมคำ :
๑ ติณ + อวตฺถารก ลบสระหลัง คือ อ– ที่ อวตฺถารก
: ติณ + อวตฺถารก = ติณอวตฺถารก > ติณวตฺถารก แปลว่า “การกลบไว้ด้วยหญ้า”
๒ ติณวตฺถารก + วินย = ติณวตฺถารกวินย (ติ-นะ-วัด-ถา-ระ-กะ-วิ-นะ-ยะ) แปลว่า “ระเบียบปฏิบัติประดุจกลบไว้ด้วยหญ้า”
“ติณวตฺถารกวินย” ใช้ในภาษาไทยเป็น “ติณวัตถารกวินัย”
พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต อธิบายไว้ดังนี้ –
…………..
ติณวัตถารกวินัย : ระเบียบดังกลบไว้ด้วยหญ้า ได้แก่กิริยาที่ให้ประนีประนอมกันทั้งสองฝ่าย ไม่ต้องชำระสะสางหาความเดิม เป็นวิธีระงับอาปัตตาธิกรณ์ ที่ใช้ในเมื่อจะระงับลหุกาบัติที่เกี่ยวกับภิกษุจำนวนมาก ต่างก็ประพฤติไม่สมควรและซัดทอดกัน เป็นเรื่องนุงนังซับซ้อน ชวนให้ทะเลาะวิวาท กล่าวซัดลำเลิกกันไปไม่มีที่สุด จะระงับด้วยวิธีอื่นก็จะเป็นเรื่องลุกลามไป เพราะถ้าจะสืบสวนสอบสวนปรับให้กันและกันแสดงอาบัติ ก็มีแต่จะทำให้อธิกรณ์รุนแรงยิ่งขึ้น จึงระงับเสียด้วยติณวัตถารกวิธี คือแบบกลบไว้ด้วยหญ้า ตัดตอนยกเลิกเสียไม่สะสางความหลังกันอีก เป็นอย่างหนึ่งในวิธีระงับอธิกรณ์ ๗; ดู อธิกรณสมถะ
…………..
ตามไปดูที่คำว่า “อธิกรณสมถะ” พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ อธิบายไว้ดังนี้ –
…………..
อธิกรณสมถะ : ธรรมเครื่องระงับอธิกรณ์, วิธีดำเนินการเพื่อระงับอธิกรณ์ มี ๗ วิธี คือ ๑. สัมมุขาวินัย วิธีระงับในที่พร้อมหน้า ๒. สติวินัย วิธีระงับโดยถือสติเป็นหลัก ๓. อมูฬหวินัย วิธีระงับสำหรับผู้หายจากเป็นบ้า ๔. ปฏิญญาตกรณะ การทำตามที่รับ ๕. ตัสสปาปิยสิกา การตัดสินลงโทษแก่ผู้ผิด (ที่ไม่รับ) ๖. เยภุยยสิกา การตัดสินตามคำของคนข้างมาก ๗. ติณวัตถารกวินัย วิธีดุจกลบไว้ด้วยหญ้า (ประนีประนอม)
…………..
แถม :
ลองฟังความเห็นของฝรั่งผู้เรียนบาลีว่ามีความเข้าใจว่าอย่างไร
พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ ขยายความคำว่า “ติณวตฺถารกวินย” ไว้ดังนี้ –
…………..
In case mutual complaints of breach of the rules have been brought before a chapter, then the chapter may decline to go into the details and, with the consent of the litigants, declare all the charges settled.
…………..
พจนานุกรม บาลี-ไทย-อังกฤษ ฉบับภูมิพโลภิกขุ (ซึ่งใช้พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ เป็นต้นฉบับ) แปลไว้ดังนี้ –
…………..
ในกรณีที่มีการกล่าวโทษซึ่งกันและกัน ว่าได้ฝ่าฝืนล่วงละเมิดบทบัญญัติ, เมื่อถูกนำไปเสนอที่ประชุมสงฆ์ ที่ประชุมก็อาจไม่ยอมฟังรายละเอียด, และโดยการยอมออมชอมของคู่กรณี, ประกาศให้ข้อกล่าวหาทั้งหมดเป็นอันยุติลง
…………..
ระวัง : ติณวัตถารกวินัย วิธีดุจกลบไว้ด้วยหญ้า (ประนีประนอม) นี้ ใช้กับกรณีภิกษุกล่าวหากันด้วยอาบัติต่าง ๆ เท่านั้น ไม่ใช่เอาไปหมดได้ทุกกรณี
…………..
ดูก่อนภราดา!
: แก้ปัญหา
: ดีกว่าหมกปัญหา
#บาลีวันละคำ (4,721)
16-5-68
…………………………….
…………………………….
