ผลิต (บาลีวันละคำ 999)

ผลิต

ภาษาไทยอ่านว่า ผะ-หฺลิด

บาลีอ่านว่า ผะ-ลิ-ตะ

“ผลิต” รากศัพท์มาจาก ผลฺ (ธาตุ = สำเร็จ, เผล็ดผล, ทำลาย, ผ่า, แตก, บาน, แผ่ไป) + อิ อาคม + ต ปัจจัย

: ผลฺ + อิ + ต = ผลิต แปลตามศัพท์ว่า “ถูกทำให้สำเร็จ” “ถูกทำให้แตกออกไป”

“ผลิต” ในบาลีเป็นคำกริยาและเป็นคุณศัพท์ ใช้ในความหมายดังนี้ :

(1) แตก (broken) เช่น หทยํ  ผลิตํ = อกแตก (his heart broke) หทเยน  ผลิเตน = มีหทัยแตกสลาย (with broken heart)

(2) ออกผล, มีผล, เต็มไปด้วยผล (เกี่ยวกับต้นไม้) (fruit bearing, having fruit, covered with fruit [of trees])

(3) ออกดอก, (ดอกไม้) บาน (blossoming, in blossom)

(4) ผมหงอก (grey-haired) (“ผลิต” ที่หมายถึงผมหงอกนี้ นักภาษาว่าเพี้ยนมาจาก “ปลิต” เป็นไปตามธรรมชาติการออกเสียง ป ผ พ ที่เสียงกลายแทนกันได้)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ผลิต : (คำกริยา) ทําให้เกิดมีขึ้นตามที่ต้องการด้วยอาศัยแรงงานหรือเครื่องจักรเป็นต้น เช่น ผลิตข้าว ผลิตรถยนต์ ผลิตครู ผลิตบัณฑิต. (ป.).”

ในภาษาไทย คำว่า “ผลิต” ถ้ามีคำมาสมาสข้างท้าย อ่านว่า ผะ-หฺลิด-ตะ- (ต่อด้วยคำนั้นๆ)

พจน.54 เก็บคำที่ขึ้นต้นด้วย ผลิต– ไว้ดังนี้ :

(1) ผลิตกรรม : (คำนาม) การทําให้เป็นผล. (อ่านว่า ผะ-หฺลิด-ตะ-กำ อย่าอ่านว่า ผะ-หฺลิด-กำ)

(2) ผลิตผล : (คำนาม) ผลที่ทําขึ้น, ผลที่ได้จากการผลิตด้วยอาศัยแรงหรือเครื่องจักรเป็นต้น. (อ่านว่า ผะ-หฺลิด-ตะ-ผน อย่าอ่านว่า ผะ-หฺลิด-ผน)

(3) ผลิตภัณฑ์ : (คำนาม) สิ่งที่ทําขึ้น. (อ่านว่า ผะ-หฺลิด-ตะ-พัน อย่าอ่านว่า ผะ-หฺลิด-พัน)

ภาษาสนุก :

(๑) คำว่า “ผลิ” และ “เผล็ด” ในภาษาไทย น่าจะมีมูลมาจาก ผลฺ ธาตุ – ผลิต ในบาลี คือ “ผลิต” อิ เป็น เอ เป็นกฎที่พบได้ทั่วไป

: ผลิต > ผเลต > ผเล็ต > เผล็ด (เผล็ด : ผลิออก, งอกออก – พจน.54)

(๒) ในบาลี มีคำกริยา “ผลิ” (ผะ-ลิ, ปฐมบุรุษ เอกพจน์ อดีตกาล) แปลว่า “แตกแล้ว” (ผลิ : เริ่มงอกปริออกมา, เริ่มแตกดอกออกใบ – พจน.54)

: ความรู้ เป็นหลักประกันผลผลิต

: ความสุจริต เป็นหลักประกันคุณภาพ

————

(ชำระหนี้ให้แก่ อนุสรณ์ มีสุข พร้อมดอกเบี้ย 1 ปี 4 เดือน)

#บาลีวันละคำ (999)

11-2-58

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย