ทวารบาล (บาลีวันละคำ 2,176)
ทวารบาล
อย่าอ่านแบบรักง่าย
อ่านว่า ทะ-วา-ระ-บาน
ประกอบด้วยคำว่า ทวาร + บาล
(๑) “ทวาร”
บาลีเป็น “ทฺวาร” (มีจุดใต้ ทฺ) อ่านว่า ทัว-อา-ระ (เสียง ทัว- รวบกับ อา-) รากศัพท์มาจาก –
(1) ทฺวิ (สอง) + อรฺ (ธาตุ = ไป, เป็นไป) + อ ปัจจัย, ลบ อิ ที่ (ทฺ)-วิ แล้วทีฆะ อะ ที่ ว เป็น อา (ทฺวิ > ทฺว > ทฺวา)
: ทฺวิ + อรฺ = ทฺวิร + อ = ทฺวิร > ทฺวร > ทฺวาร แปลตามศัพท์ว่า (1) “ช่องเป็นที่คนสองคนเข้าออก” (คือเข้าคนออกคน) (2) “ช่องเป็นที่เป็นไปแห่งบานสองบาน”
(2) ทฺวิ (สอง) + อรฺ ปัจจัย ลบ อิ ที่ (ทฺ)-วิ แล้วทีฆะ อะ ที่ ว เป็น อา (ทฺวิ > ทฺว > ทฺวา)
: ทฺวิ + อรฺ = ทฺวิร > ทฺวร > ทฺวาร แปลตามศัพท์ว่า “ช่องเป็นที่มีกิจสองอย่าง” (คือเข้าและออก)
(3) ทฺวรฺ (ธาตุ = ระวังรักษา) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, ทีฆะ อะ ที่ (ทฺ)-ว-(ร) เป็น อา (ทฺวรฺ > ทฺวาร)
: ทฺวรฺ + ณ = ทฺวรณ > ทฺวร > ทฺวาร แปลตามศัพท์ว่า “ช่องเป็นเครื่องระวังรักษา”
“ทฺวาร” (นปุงสกลิงค์) ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้ –
(1) ประตูนอก, ทวาร, ประตู, ทางเข้าออก (an outer door, a gate, entrance)
(2) ทวาร = ทางเข้าและทางออกของจิตใจ, กล่าวคือ อายตนะ (the doors = inlets & outlets of the mind, viz. the sense organs)
ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายไว้ว่า –
“ทวาร, ทวาร– : (คำนาม) ประตู เช่น นายทวาร; ช่อง ในคํา เช่น ทวารหนัก ทวารเบา ใช้เป็นคําสุภาพ หมายถึง รูขี้ รูเยี่ยว, ทาง เช่น กายทวาร. (ป., ส.).”
(๒) “บาล”
บาลีเป็น “ปาล” (ปา-ละ) รากศัพท์มาจาก ปาลฺ (ธาตุ = ดูแล, รักษา) + อ ปัจจัย
: ปาลฺ + อ = ปาล แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ดูแล” หมายถึง ยาม, ผู้รักษา, ผู้คุ้มครอง, ผู้ป้องกัน (a guard, keeper, guardian, protector)
“ปาล” ใช้ในภาษาไทยว่า “บาล” (บาน)
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“บาล : (คำกริยา) เลี้ยง, รักษา, คุ้มครอง, ปกครอง, เช่น บาลเมือง, โดยมากใช้เป็นคำหลังสมาส เช่น โลกบาล รัฐบาล นครบาล โคบาล นิรยบาล. (ป., ส. ปาล).”
ทฺวาร + ปาล = ทฺวารปาล (ทัว-อา-ระ-ปา-ละ) แปลว่า “ผู้รักษาประตู” หมายถึง คนรักษาประตู, คนเฝ้าประตู (gatekeeper, janitor)
บาลี “ทฺวารปาล” ภาษาไทยใช้ทับศัพท์เป็น “ทวารบาล” พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“ทวารบาล : (คำนาม) ผู้เฝ้าประตู, นายประตู. (ป.).”
“ทวารบาล” ภาษาไทยอ่านว่า ทะ-วา-ระ-บาน
ไม่ใช่ ทะ-วาน-บาน
…………..
ดูก่อนภราดา!
ใจเหมือนประเทศ
กิเลสเหมือนโจร
: มหาโจรเต็มประเทศ
: ถ้าใช้ให้กิเลสเฝ้าประตู
————-
ภาพประกอบ: จาก google
#บาลีวันละคำ (2,176)
28-5-61
ทวารบาล
อย่าอ่านแบบรักง่าย
อ่านว่า ทะ-วา-ระ-บาน
ประกอบด้วยคำว่า ทวาร + บาล
(๑) “ทวาร”
บาลีเป็น “ทฺวาร” (มีจุดใต้ ทฺ) อ่านว่า ทัว-อา-ระ (เสียง ทัว- รวบกับ อา-) รากศัพท์มาจาก –
(1) ทฺวิ (สอง) + อรฺ (ธาตุ = ไป, เป็นไป) + อ ปัจจัย, ลบ อิ ที่ (ทฺ)-วิ แล้วทีฆะ อะ ที่ ว เป็น อา (ทฺวิ > ทฺว > ทฺวา)
: ทฺวิ + อรฺ = ทฺวิร + อ = ทฺวิร > ทฺวร > ทฺวาร แปลตามศัพท์ว่า (1) “ช่องเป็นที่คนสองคนเข้าออก” (คือเข้าคนออกคน) (2) “ช่องเป็นที่เป็นไปแห่งบานสองบาน”
(2) ทฺวิ (สอง) + อรฺ ปัจจัย ลบ อิ ที่ (ทฺ)-วิ แล้วทีฆะ อะ ที่ ว เป็น อา (ทฺวิ > ทฺว > ทฺวา)
: ทฺวิ + อรฺ = ทฺวิร > ทฺวร > ทฺวาร แปลตามศัพท์ว่า “ช่องเป็นที่มีกิจสองอย่าง” (คือเข้าและออก)
(3) ทฺวรฺ (ธาตุ = ระวังรักษา) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, ทีฆะ อะ ที่ (ทฺ)-ว-(ร) เป็น อา (ทฺวรฺ > ทฺวาร)
: ทฺวรฺ + ณ = ทฺวรณ > ทฺวร > ทฺวาร แปลตามศัพท์ว่า “ช่องเป็นเครื่องระวังรักษา”
“ทฺวาร” (นปุงสกลิงค์) ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้ –
(1) ประตูนอก, ทวาร, ประตู, ทางเข้าออก (an outer door, a gate, entrance)
(2) ทวาร = ทางเข้าและทางออกของจิตใจ, กล่าวคือ อายตนะ (the doors = inlets & outlets of the mind, viz. the sense organs)
ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายไว้ว่า –
“ทวาร, ทวาร– : (คำนาม) ประตู เช่น นายทวาร; ช่อง ในคํา เช่น ทวารหนัก ทวารเบา ใช้เป็นคําสุภาพ หมายถึง รูขี้ รูเยี่ยว, ทาง เช่น กายทวาร. (ป., ส.).”
(๒) “บาล”
บาลีเป็น “ปาล” (ปา-ละ) รากศัพท์มาจาก ปาลฺ (ธาตุ = ดูแล, รักษา) + อ ปัจจัย
: ปาลฺ + อ = ปาล แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ดูแล” หมายถึง ยาม, ผู้รักษา, ผู้คุ้มครอง, ผู้ป้องกัน (a guard, keeper, guardian, protector)
“ปาล” ใช้ในภาษาไทยว่า “บาล” (บาน)
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“บาล : (คำกริยา) เลี้ยง, รักษา, คุ้มครอง, ปกครอง, เช่น บาลเมือง, โดยมากใช้เป็นคำหลังสมาส เช่น โลกบาล รัฐบาล นครบาล โคบาล นิรยบาล. (ป., ส. ปาล).”
ทฺวาร + ปาล = ทฺวารปาล (ทัว-อา-ระ-ปา-ละ) แปลว่า “ผู้รักษาประตู” หมายถึง คนรักษาประตู, คนเฝ้าประตู (gatekeeper, janitor)
บาลี “ทฺวารปาล” ภาษาไทยใช้ทับศัพท์เป็น “ทวารบาล” พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“ทวารบาล : (คำนาม) ผู้เฝ้าประตู, นายประตู. (ป.).”
“ทวารบาล” ภาษาไทยอ่านว่า ทะ-วา-ระ-บาน
ไม่ใช่ ทะ-วาน-บาน
…………..
ดูก่อนภราดา!
ใจเหมือนประเทศ
กิเลสเหมือนโจร
: มหาโจรเต็มประเทศ
: ถ้าใช้ให้กิเลสเฝ้าประตู
————-
ภาพประกอบ: จาก google
#บาลีวันละคำ (2,176)
28-5-61