พาหุง (บาลีวันละคำ 2,934)
พาหุง-การแบ่งบรรทัด
“พาหุง” เป็นคำขึ้นต้นในบทพุทธชัยมงคลคาถา หรือที่มีชื่อโดยเฉพาะว่า “ชยมังคลัฏฐกคาถา” ซึ่งมักเรียกกันเป็นสามัญว่า “คาถาพาหุง” และเรียกสั้นๆ ว่า “พาหุง”
บท “พาหุง” ท่านแต่งเป็นวสันตดิลกฉันท์
ฉันท์ชนิดนี้กำหนดคำวรรคละ 14 พยางค์ 1 บทมี 4 วรรค ตามมาตรฐานของฉันท์
คำว่า “วรรค” เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “บาท”
เวลาเขียนคาถาพาหุง 1 บทแบ่งเป็น 4 บรรทัด บรรทัดละ 1 วรรค หรือบรรทัดละ 1 บาท
ผู้เขียนบาลีวันละคำเห็นคาถาพาหุงในหนังสือสวดมนต์ฉบับหนึ่งแบ่งวรรคแปลกไปอีกแบบหนึ่ง เข้าใจว่าเป็นการแบ่งตามความเข้าใจหรือตามความคิดของคนแบ่งที่คิดเอาเองว่าแบ่งแบบนั้นดูสวยดี-หรืออะไรประมาณนั้น – โปรดดูภาพประกอบ
แบ่งแบบนั้นอาจ “ดูสวยดี” ก็จริง แต่ไม่ถูกต้องตามหลักการแบ่งวรรคแบ่งบรรทัดของวสันตดิลกฉันท์-ตามที่ยุติดีแล้วในปัจจุบัน
บาลีวันละคำวันนี้จึงขอเสนอบทพาหุงที่แบ่งวรรค-แบ่งบรรทัด และแบ่งคำในแต่ละวรรคถูกต้อง พร้อมทั้งมีคำแปลประกอบไว้ให้ด้วย โดยหวังว่า ท่านผู้ใด หรือสำนักพิมพ์ใด หรือโรงพิมพ์ใด จะพิมพ์คาถาพาหุงเผยแพร่ ท่านผู้นั้นสำนักพิมพ์นั้นโรงพิมพ์นั้นจะได้มีอุตสาหะในการจัดหาจัดทำต้นฉบับที่ถูกต้องก่อนที่จะดำเนินการพิมพ์ เพื่อบุญที่ได้จากการพิมพ์หนังสือสวดมนต์เผยแพร่จะได้เป็นบุญบริสุทธิ์ ไม่มีโทษแถมไปให้ด้วย
คำแปลนั้นขอให้ถือว่าเป็นเพียงสำนวนหนึ่งเท่านั้น หนังสือสวดมนต์ฉบับอื่นอาจแปลเป็นสำนวนอื่นก็ได้
อนึ่ง ในการสวดสาธยายเป็นหมู่คณะ กรณีที่สวดคำแปล (ตามสำนวนนี้) ด้วย มีคำแนะนำว่าควรสวดหยุดเป็นบรรทัด ภาษาบาลีสวดหยุดทีละวรรคและเป็นวรรคละบรรทัดอยู่แล้ว ส่วนภาษาไทยถ้าไม่ตกลงกันไว้ก่อนก็จะไม่รู้ว่าสวดถึงไหนจึงหยุดทีหนึ่ง จึงขอเสนอแนะไว้ดังกล่าว
…………..
ชยมังคลัฏฐกคาถา
พาหุง สะหัสสะมะภินิมมิตะสาวุธันตัง
ค๎รีเมขะลัง อุทิตะโฆระสะเสนะมารัง
ทานาทิธัมมะวิธินา ชิตะวา มุนินโท
ตันเตชะสา ภะวะตุ เต ชะยะมังคะลานิ.
พระจอมมุนีได้ชนะพญามารผู้เนรมิตแขนมากตั้งพัน
ถืออาวุธครบมือ ขี่คชสารคีรีเมขละพร้อมด้วยเสนามารโห่ร้องก้องกึก
ด้วยธรรมวิธีมีทานบารมีเป็นต้น
ด้วยเดชแห่งพระพุทธชัยมงคลนั้น
ขอชัยมงคลทั้งหลายจงมีแก่ท่านเทอญ.
มาราติเรกะมะภิยุชฌิตะสัพพะรัตติง
โฆรัมปะนาฬะวะกะมักขะมะถัทธะยักขัง
ขันตีสุทันตะวิธินา ชิตะวา มุนินโท
ตันเตชะสา ภะวะตุ เต ชะยะมังคะลานิ.
พระจอมมุนีได้ชนะอาฬวกยักษ์
ผู้มีจิตกระด้างปราศจากความอดทน
มีฤทธิ์พิลึกยิ่งกว่าพญามาร
เข้ามาต่อสู้ยิ่งนักจนตลอดรุ่ง
ด้วยวิธีทรมานเป็นอันดี คือพระขันติ
ด้วยเดชแห่งพระพุทธชัยมงคลนั้น
ขอชัยมงคลทั้งหลายจงมีแก่ท่านเทอญ.
นาฬาคิริง คะชะวะรัง อะติมัตตะภูตัง
ทาวัคคิจักกะมะสะนีวะ สุทารุณันตัง
เมตตัมพุเสกะวิธินา ชิตะวา มุนินโท
ตันเตชะสา ภะวะตุ เต ชะยะมังคะลานิ.
พระจอมมุนีได้ชนะช้างตัวประเสริฐชื่อนาฬาคิรี
เป็นช้างตกมันยิ่งนัก แสนที่จะทารุณ
ประดุจไฟป่า จักราวุธ และสายฟ้า
ด้วยวิธีรดลงด้วยน้ำคือพระเมตตา
ด้วยเดชแห่งพระพุทธชัยมงคลนั้น
ขอชัยมงคลทั้งหลายจงมีแก่ท่านเทอญ.
อุกขิตตะขัคคะมะติหัตถะสุทารุณันตัง
ธาวันติโยชะนะปะถังคุลิมาละวันตัง
อิทธีภิสังขะตะมะโน ชิตะวา มุนินโท
ตันเตชะสา ภะวะตุ เต ชะยะมังคะลานิ.
พระจอมมุนีมีพระหฤทัยไปในที่จะกระทำอิทธิปาฏิหาริย์
ได้ชนะโจรชื่อองคุลิมาล
(ผู้มีพวงดอกไม้คือนิ้วมือมนุษย์)
แสนร้ายกาจ มีฝีมือ
ถือดาบวิ่งไล่พระองค์ไปสิ้นทางสามโยชน์
ด้วยเดชแห่งพระพุทธชัยมงคลนั้น
ขอชัยมงคลทั้งหลายจงมีแก่ท่านเทอญ.
กัต๎วานะ กัฏฐะมุทะรัง อิวะ คัพภินียา
จิญจายะ ทุฏฐะวะจะนัง ชะนะกายะมัชเฌ
สันเตนะ โสมะวิธินา ชิตะวา มุนินโท
ตันเตชะสา ภะวะตุ เต ชะยะมังคะลานิ.
พระจอมมุนีได้ชนะคำกล่าวร้ายของนางจิญจมาณวิกา
ผู้เอาไม้กลมผูกที่ท้อง ทำอาการประหนึ่งว่ามีครรภ์
ด้วยวิธีสงบระงับอันงาม ในท่ามกลางหมู่ชน
ด้วยเดชแห่งพระพุทธชัยมงคลนั้น
ขอชัยมงคลทั้งหลายจงมีแก่ท่านเทอญ.
สัจจัง วิหายะ มะติสัจจะกะวาทะเกตุง
วาทาภิโรปิตะมะนัง อะติอันธะภูตัง
ปัญญาปะทีปะชะลิโต ชิตะวา มุนินโท
ตันเตชะสา ภะวะตุ เต ชะยะมังคะลานิ.
พระจอมมุนีรุ่งเรืองแล้วด้วยประทีปคือปัญญา
ได้ชนะสัจจกนิครนถ์ ผู้สละเสียซึ่งความสัตย์
มีใจที่จะยกถ้อยคำของตนให้สูงดุจยกธง
เป็นผู้มืดมนยิ่งนัก
ด้วยเทศนาญาณวิธี
ด้วยเดชแห่งพระพุทธชัยมงคลนั้น
ขอชัยมงคลทั้งหลายจงมีแก่ท่านเทอญ.
นันโทปะนันทะภุชะคัง วิพุธัง มะหิทธิง
ปุตเตนะ เถระภุชะเคนะ ทะมาปะยันโต
อิทธูปะเทสะวิธินา ชิตะวา มุนินโท
ตันเตชะสา ภะวะตุ เต ชะยะมังคะลานิ.
พระจอมมุนีโปรดให้พระโมคคัลลานเถระพุทธชิโนรส –
นิรมิตกายเป็นนาคราช
ไปทรมานพญานาคราชชื่อนันโทปนันทะ
ผู้มีความรู้ผิด มีฤทธิ์มาก
ด้วยวิธีแสดงฤทธิ์ที่เหนือกว่า
ด้วยเดชแห่งพระพุทธชัยมงคลนั้น
ขอชัยมงคลทั้งหลายจงมีแก่ท่านเทอญ.
ทุคคาหะทิฏฐิภุชะเคนะ สุทัฏฐะหัตถัง
พ๎รัห๎มัง วิสุทธิชุติมิทธิพะกาภิธานัง
ญาณาคะเทนะ วิธินา ชิตะวา มุนินโท
ตันเตชะสา ภะวะตุ เต ชะยะมังคะลานิ.
พระจอมมุนีได้ชนะพรหมผู้มีนามว่าพกะ ผู้มีฤทธิ์
สำคัญตนว่ารุ่งเรืองด้วยคุณอันบริสุทธิ์
มีมืออันท้าวภุชงค์คือทิฐิที่ตนถือผิดรัดรึงไว้แน่นแฟ้นแล้ว
ด้วยวิธีวางยาอันพิเศษ คือเทศนาญาณ
ด้วยเดชแห่งพระพุทธชัยมงคลนั้น
ขอชัยมงคลทั้งหลายจงมีแก่ท่านเทอญ.
เอตาปิ พุทธะชะยะมังคะละอัฏฐะคาถา
โย วาจะโน ทินะทิเน สะระเตมะตันที
หิตวานะเนกะวิวิธานิ จุปัททะวานิ
โมกขัง สุขัง อะธิคะเมยยะ นะโร สะปัญโญ.
นรชนใดมีปัญญา ไม่เกียจคร้าน
สวดก็ดี ระลึกก็ดี
ซึ่งพระพุทธชัยมงคล ๘ คาถาเหล่านี้ทุกๆ วัน
นรชนนั้นจะขจัดอุปัทวันตรายทั้งหลาย เป็นอเนกประการเสียได้
ถึงซึ่งพระนิพพาน อันเป็นบรมสุขแล.
…………..
ดูก่อนภราดา!
: ชนะใจตัวเองได้
: ชนะโลกได้
#บาลีวันละคำ (2,934)
24-6-63