พาหุยุทธ์ (บาลีวันละคำ 2,999)
พาหุยุทธ์
ไม่ต้องมีอาวุธก็สู้กันได้
อ่านว่า พา-หุ-ยุด
ประกอบด้วยคำว่า พาหุ + ยุทธ์
(๑) “พาหุ”
อ่านว่า พา-หุ รากศัพท์มาจาก วหฺ (ธาตุ = นำไป) + ณุ ปัจจัย, ลบ ณ (ณุ > อุ), “ทีฆะต้นธาตุด้วยอำนาจปัจจัยเนื่องด้วย ณ” คือ อะ ที่ ว-(หฺ) เป็น อา (วหฺ > วาห), แปลง ว เป็น พ
: วหฺ + ณุ = วหณุ (> วหอุ) > วหุ > วาหุ > พาหุ (ปุงลิงค์; อิตถีลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “อวัยวะเป็นเครื่องนำไป” หมายถึง แขน (the arm)
ข้อสังเกต:
คำแปลตามศัพท์ที่ว่า “อวัยวะเป็นเครื่องนำไป” นั้น ขอให้สังเกตเวลาคนเดิน แขนจะแกว่งตามธรรมชาติของการเคลื่อนไหว การที่แขนแกว่งไปมานั่นเองเป็นอาการที่ทำให้ร่างกายเคลื่อนที่ไปได้ (ถ้าสังเกตการว่ายน้ำจะยิ่งเห็นชัด)
(๒) ยุทธ์
เขียนแบบบาลีเป็น “ยุทฺธ” โปรดสังเกตว่ามีจุดใต้ ทฺ อ่านว่า ยุด-ทะ รากศัพท์มาจาก ยุธฺ (ธาตุ = รบ, ต่อสู้) + ต ปัจจัย, แปลง ธฺต (คือ –ธ ที่ ยุธฺ + ต ปัจจัย) เป็น ทฺธ
: ยุธฺ + ต = ยุธฺต (ธฺต > ทฺธ) = ยุทฺธ แปลตามศัพท์ว่า “การต่อสู้กัน” หมายถึง สงคราม, การรบ, การต่อสู้ (war, battle, fight)
ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“ยุทธ-, ยุทธ์ : (คำนาม) สงคราม, การรบพุ่ง. (ป., ส.).”
พาหุ + ยุทธ์ = พาหุยุทธ์ แปลตามศัพท์ว่า “รบด้วยแขน”
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“พาหุยุทธ์ : (คำนาม) การต่อสู้ด้วยแขน, การชกมวย, การปลํ้า. (ป.).
อภิปราย :
ค้นดูในคัมภีร์ ยังไม่พบคำบาลี “พาหุยุทฺธ” (พา-หุ-ยุด-ทะ)
คำที่มีความหมายใกล้เคียงกับ “พาหุยุทฺธ” ที่พบในคัมภีร์คือ “มลฺลยุทฺธ” (มัน-ละ-ยุด-ทะ)
“มลฺล” แปลว่า นักมวยปล้ำ (a wrestler)
“มลฺลยุทฺธ” แปลว่า การสู้กันของนักมวยปล้ำ
พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ ที่คำว่า “ยุทฺธ” แปล “มลฺลยุทฺธ” ว่า fist-fight (การตะลุมบอน) แต่ที่คำว่า “มลฺล” แปลว่า wrestling contest (การแข่งขันมวยปล้ำ)
สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน ก็ไม่มีคำว่า “พาหุยุทฺธ” แต่มีคำที่มีความหมายใกล้เคียงกัน คือ “พาหุปฺรหรณ” บอกไว้ดังนี้ –
“พาหุปฺรหรณ : (คำนาม) ‘พาหุประหรณ์,’ ผู้ตี, ผู้ชกต่อย; มวย, มวยปล้ำ; a striker, a boxer; boxing, wrestling.”
เมื่อเห็นคำว่า “พาหุยุทธ์” หลายคนน่าจะมีจิตประหวัดไปถึงคำว่า “พายุ” ทั้งๆ ที่ในคำนี้ไม่มีคำว่า “พายุ” และไม่ได้เกี่ยวอะไรกับ “พายุ” เลย ที่เป็นเช่นนี้คงเป็นเพราะคนส่วนมากไม่คุ้นกับคำว่า “พาหุ” แต่คุ้นกับคำว่า “พายุ” มากกว่า ประกอบกับพยางค์ต่อไปมีคำว่า “ยุ-” อยู่ใกล้กัน ตาจึงชวนจิตให้ประหวัดไปถึงคำว่า “พายุ” ได้ง่าย
ที่ว่ามานี้เป็นเพียงข้อสังเกตสนุกๆ เท่านั้น
“พาหุยุทธ์ = รบด้วยแขน” หมายถึง การต่อสู้ที่ใช้แขนเป็นอาวุธกระทำเอากับคู่ต่อสู้โดยที่มือไม่ได้ถืออาวุธใดๆ กล่าวอีกนัยหนึ่งคือ สู้กันด้วยมือเปล่า พจนานุกรมฯ จึงไขความต่อไปว่า “การชกมวย, การปลํ้า”
แรกเห็นคำว่า “พาหุยุทธ์” ในเพจของครูมวยท่านหนึ่งในราชบุรี ผู้เขียนบาลีวันละคำเข้าใจไปเองว่า คงมีคนในวงการมวยคิดประดิษฐ์คำนี้ขึ้นมาเอง แต่เมื่อไปเปิดดูพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 ก็พบว่ามีคำว่า “พาหุยุทธ์” เก็บไว้ด้วย ย้อนดูต่อไปก็ปรากฏว่าคำนี้มีเก็บไว้แล้วตั้งแต่พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 แต่จะมีเก็บไว้ตั้งแต่พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.ไหน ยังไม่ได้ตรวจสอบย้อนหลังขึ้นไปอีก
ญาติมิตรท่านใดมีพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.ก่อนๆ อยู่ในมือ ขอแรงช่วยกันตรวจสอบให้เป็นวิทยาทาน ก็จะเป็นที่น่าอนุโมทนาอย่างยิ่ง
…………..
ดูก่อนภราดา!
: พันมือถืออาวุธที่โง่เขลา
: ไม่เท่าสองมือเปล่าที่มีปัญญา
—————
หมายเหตุ: บาลีวันละคำวันนี้จะมีคนตีความเตลิดไปอีกไหมว่า ผู้เขียนบาลีวันละคำคัดค้านการซื้อเรือดำน้ำ
#บาลีวันละคำ (2,999)
28-8-63