นขลิขิต (บาลีวันละคำ 3,091)

28 พฤศจิกายน 2020 tppattaya2343@gmail.com

นขลิขิต

อ่านว่า นะ-ขะ-ลิ-ขิด

ประกอบด้วยคำว่า นข + ลิขิต

(๑) “นข”

บาลีอ่านว่า นะ-ขะ รากศัพท์มาจาก น (ตัดมาจากศัพท์ว่า “นตฺถิ” = ไม่มี) + ข (แทนศัพท์ว่า “อินฺทฺริย” = อินทรีย์)

: นตฺถิ > น + ข = นข แปลตามศัพท์ว่า “อวัยวะที่ไม่มีอินทรีย์คือประสาทรู้สึก” หมายถึง เล็บมือหรือเล็บเท้า, เล็บสัตว์ (a nail of finger or toe, a claw)

(๒) “ลิขิต”

บาลีอ่านว่า ลิ-ขิ-ตะ รากศัพท์มาจาก ลิขฺ (ธาตุ = เขียน) + อิ อาคม + ต ปัจจัย

: ลิขฺ + อิ + ต = ลิขิต แปลตามศัพท์ว่า “อันเขาเขียนแล้ว” (อักษรหรือข้อความที่ถูกเขียนขึ้น)

“ลิขิต” ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้ –

(1) ขัด, ตัด, แกะสลัก (carved, cut, worked)

(2) เขียน, จารึก (written, inscribed)

(3) ทำให้เรียบ, โกน (made smooth, shaved)

(4) ทำเครื่องหมาย, เนรเทศ, ประณาม, ประกาศให้อยู่นอกกฎหมาย (marked, proscribed, made an outlaw)

“ลิขิต” ในภาษาไทยอ่านว่า ลิ-ขิด พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายไว้ว่า –

“ลิขิต : (คำนาม) หนังสือ, จดหมาย, (นิยมใช้เฉพาะจดหมายของพระสงฆ์), หากเป็นจดหมายของสมเด็จพระสังฆราช ใช้ว่า พระลิขิต. (คำกริยา) เขียน, กำหนด, เช่น พระพรหมได้ลิขิตชีวิตไว้แล้ว. (ป., ส.).”

นข + ลิขิต = นขลิขิต แปลตามศัพท์ว่า “รูปลักษณ์อันเขียนแล้วด้วยเล็บ”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“นขลิขิต : (คำนาม) เครื่องหมายวงเล็บ รูปดังนี้ ( ).”

รายละเอียดของ “นขลิขิต” พจนานุกรมฯ ยกไปอธิบายไว้ที่คำว่า “วงเล็บ” มีข้อความดังนี้ –

…………..

วงเล็บ :

(๑) (คำนาม) เครื่องหมายวรรคตอนรูปดังนี้ ( ) สําหรับใช้กันข้อความที่ขยายหรืออธิบายจากข้อความอื่น และข้อความในระหว่างวงเล็บนั้นจะอ่านหรือเว้นเสียก็ได้ ไม่ทำให้เนื้อความนอกจากนั้นเสียไป เช่น จึงสรุปได้ว่ามนุษย์หรือขันธ์ ๕ นั้น ได้สร้างโลภะ (ความอยากได้) โทสะ (ความโกรธ) และโมหะ (ความหลง) ให้แก่ตัวเองทั้งสิ้น, ใช้กันข้อความซึ่งบอกที่มาของคำหรือข้อความ เช่น สิลา น. หิน, ก้อนหิน. (ป.; ส. ศิลา)

(๒) (คำนาม) ใช้กันนามเต็มหรือบรรดาศักดิ์ที่เขียนใต้ลายมือชื่อ เช่น

……………………

(ดูที่ภาพประกอบ)

……………………

ใช้กันตัวอักษรหรือตัวเลขที่เป็นหัวข้อหรือที่เป็นเลขหมายบอกเชิงอรรถ ส่วนตัวอักษรหรือตัวเลขที่เป็นหัวข้ออาจใช้เพียงเครื่องหมายวงเล็บปิดก็ได้ เช่น วันรุ่งแรมสามค่ำเป็นสำคัญ (๑) อภิวันท์ลาบาทพระชินวร ข้อ (ก) ข้อ ๑), ใช้ในวิชาคณิตศาสตร์และสูตรทางวิทยาศาสตร์เพื่อกั้นตัวเลขหรือสัญลักษณ์ไว้เป็นกลุ่ม เช่น a² – b² = (a + b)(a – b), Al2(SO4)3, นขลิขิต ก็ว่า.

…………..

แถม :

คำว่า “วงเล็บ” คำอังกฤษที่ใช้กันเป็นสามัญว่า bracket

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล bracket เป็นบาลีว่า:

addhacanda-rekhā อทฺธจนฺท–เรขา (อัด-ทะ-จัน-ทะ เร-ขา) = รูปรอยดั่งจันทร์เสี้ยว

…………..

: บาลีแขกว่า “อทฺธจนฺท-เรขา”

: บาลีไทยว่า “นขลิขิต”

: สิ่งเดียวกันสิกลับคิดไปคนละทาง

ดูก่อนภราดา!

: ร้อยคนเห็นกันไปร้อยอย่างจึงเป็นเรื่องธรรมดา