บทความเรื่อง กระบือบอด
ชาตกฏฺฐกถา ๕ ฉกฺก-ทสกนิปาตวณฺณนา – หน้าที่ 208
*เล่มที่ 32 คนฺธารชาตกํ หน้า 208
นิธีนํว ปวตฺตารํ ยํ ปสฺเส วชฺชทสฺสินํ
นิคฺคยฺหวาทึ เมธาวึ ตาทิสํ ปณฺฑิตํ ภเช
ตาทิสํ ภชมานสฺส เสยฺโย โหติ น ปาปิโย ฯ
โอวเทยฺย อนุสาเสยฺย อสพฺภา จ นิวารเย
สตํ หิ โส ปิโย โหติ อสตํ โหติ อปฺปิโย ฯ
เวเทหตาปโส โพธิสตฺตสฺส กถํ สุตฺวา อาจริย
อตฺถนิสฺสิตํ กเถนฺเตนาปิ ปรํ ฆเฏตฺวา โรเสตฺวา กเถตุํ น
วฏฺฏติ ตฺวํ มํ ทุสตฺถเกน(๑) มุณฺฑนฺโต วิย อติผรุสํ กเถสีติ วตฺวา จตุตฺถํ คาถมาห
[๑๐๔๖] เยนเกนจิ วณฺเณน ปโร ลภติ รุปฺปนํ
มหตฺถิยํปิ เจ วาจํ น ตํ ภาเสยฺย ปณฺฑิโตติ ฯ
ตตฺถ เยนเกนจีติ ธมฺมยุตฺเตนาปิ การเณน ฯ ลภติ
รุปฺปนนฺติ ฆฏนํ รุปฺปนํ(๒) กุปฺปนํ ลภติ ฯ น ตํ ภาเสยฺยาติ
ตสฺมา ตํ ปรปุคฺคลํ ยาย จ โส วาจาย รุปฺปติ(๓) ตํ มหตฺถิยํ
มหนฺตอตฺถนิสฺสิตํปิ วาจํ น ภาเสยฺยาติ อตฺโถติ ฯ
อถสฺส โพธิสตฺโต ปญฺจมํ คาถมาห
[๑๐๔๗] กามํ รุปฺปตุ วา มา วา ภุสํ วา วิกิริยฺยตุ
ธมฺมํ เม ภณมานสฺส น ปาปมุปลิมฺปตีติ ฯ
ตตฺถ กามนฺติ เอกํเสน ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ อยุตฺตการโก
# ๑. ม. กุณฺฐสตฺถเกน ฯ ๒. ม. ทุสฺสนํ ฯ ๓. ม. ทุสฺสติ ฯ
ชาตกฏฺฐกถา ๕ ฉกฺก-ทสกนิปาตวณฺณนา – หน้าที่ 209
*เล่มที่ 32 คนฺธารวคฺควณฺณนา หน้า 209
ปุคฺคโล อยุตฺตํ เต กตนฺติ โอวทิยมาโน เอกํเสเนว กุชฺฌตุ วา
มา วา กุชฺฌตุ ฯ อถวา ภุสมุฏฺฐิ วิย วิกิริยฺยตุ มยฺหํ ปน
ธมฺมํ ภณนฺตสฺส ปาปนฺนาม นตฺถีติ ฯ
เอวญฺจ ปน วตฺวา น โข อหํ อานนฺท ตถา
ปรกฺกมิสฺสามิ ยถา กุมฺภกาโร อามเก อามเก มตฺติเก
นิคฺคยฺห นิคฺคยฺหาหํ อานนฺท วกฺขามิ โย สาโร โส ฐสฺสตีติ
อิมสฺส สุคโตวาทสฺส อนุรูปาย ปฏิปตฺติยา ฐตฺวา ยถา
กุมฺภกาโร ภาชเนสุ ปุนปฺปุนํ อาโกเฏตฺวา อาโกเฏตฺวา อามกํ
อคเหตฺวา สุปกฺกเมว ภาชนํ คณฺหิ เอวํ ปุนปฺปุนํ โอวทิตฺวา
นิคฺคณฺหิตฺวา ปกฺกภาชนสทิสา ปุคฺคลา คหิตาติ ทสฺเสตุํ ปุน
ตํ โอวทนฺโต
[๑๐๔๘] โน เจ อสฺส สกา พุทฺธิ วินโย วา สุสิกฺขิโต
วเน อนฺธมหิโสว(๑) จเรยฺย พหุโก ชโน ฯ
[๑๐๔๙] ยสฺมา จ ปนิเธกจฺเจ อาจารมฺหิ(๒) สุสิกฺขิตา
วินีตวินยา ธีรา(๓) จรนฺติ สุสมาหิตาติ
อิทํ คาถทฺวยมาห ฯ
ตสฺสตฺโถ สมฺม เวเทห อิเมสํ หิ สตฺตานํ สเจ อตฺตโน
พุทฺธิวา ปณฺฑิเต โอวาททายเก นิสฺสาย อาจารปญฺญตฺติ
# ๑. ส. ม. อนุธมหึโสว ฯ ๒. ส. ม. อาเจรมฺหิ ฯ
# ๓. ส. ตสฺมา วินีตวินยา ธีรา ฯ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ