ทกฺขิณา (บาลีวันละคำ 78)
ทกฺขิณา
อ่านว่า ทัก-ขิ-นา
ทกฺขิณา แปลตามศัพท์ว่า
(1) “ทานที่คนเชื่อผลของกรรมแล้วให้” (= ให้เพราะเชื่อว่าให้แล้วมีผล)
(2) “เหตุเป็นเครื่องเจริญด้วยสมบัติตามที่ปรารถนา” (= ปรารถนาสมบัติใดๆ ทำบุญให้ทาน แล้วสมบัตินั้นๆ จะเกิดมีขึ้นและเจริญขึ้นสมปรารถนา)
“ทกฺขิณา” ยังใช้ในความหมายอื่นๆ อีก เช่น รางวัล, ของขวัญ, ค่าธรรมเนียม, ของที่ควรให้, สิ่งบริจาค, สิ่งที่ให้เพื่อชดใช้หรือไถ่โทษ หรือเพื่ออุทิศเป็นที่ระลึกแก่ผู้ใดผู้หนึ่ง
ภาษาไทยนิยมใช้ว่า “ทักษิณา” ซึ่งเรียกเต็มศัพท์ว่า “ทักษิณานุประทาน” แปลตามศัพท์ว่า “การเพิ่มให้ซึ่งผลอันเจริญ” ที่เข้าใจกันว่า “ทำบุญเพื่ออุทิศส่วนบุญให้ผู้ตาย” นิยมทำเมื่อครบรอบวันตายของผู้นั้น โดยเชื่อว่า ถ้าผู้ตายอยู่ในภพภูมิที่มีทุกข์ ก็จะพ้นจากทุกข์ ถ้าอยู่ในภพภูมิที่มีสุข ก็จะได้รับสุขยิ่งๆ ขึ้น
ทำบุญเองเมื่อยังมีชีวิต ปลอดภัยกว่าคิดหวังบุญที่ญาติทำทักษิณาให้
บาลีวันละคำ (78)
23-7-55
ห้องพระ
28-9-55
(ศัพท์วิเคราะห์)
ของทำบุญ, ทักษิณาทาน, ปัจจัย ๔
กมฺมผลํ สทฺทหิตฺวา ทาตพฺพทานํ ทกฺขิณา ทานที่คนเชื่อผลของกรรมแล้วให้ ชื่อว่าทักษิณา
ทกฺขนฺติ วฑฺฒนฺติ สตฺตา เอตาย ยถาธิปฺเปตาหิ สมฺปตฺตีหีติ ทกฺขิณา เหตุเป็นเครื่องเจริญด้วยสมบัติตามที่ปรารถนา
(ทกฺข ธาตุ ในความหมายว่าเจริญ, อิณ ปัจจัย)
(ป.อ.ปยุตฺโต)
ทักขิณา
ทานที่ถวายเพื่อผลอันเจริญ, ของทำบุญ
ทักษิณานุประทาน
ทำบุญอุทิศผลให้แก่ผู้ตาย
(ริส เดวิดส์)
รางวัล, ของขวัญ, ค่าธรรมเนียม, ของที่ควรให้, สิ่งบริจาค, ทานที่ให้แก่ “ผู้ศักดิ์สิทธิ์” เพื่ออุทิศให้แก่พวกสัตว์ที่ได้รับทุกข์ทรมานเป็นเปรต โดยหมายจะบรรเทาความทุกข์ทรมาน, สิ่งที่ให้เพื่อชดใช้หรือล้างบาป หรือเพื่ออุทิศให้ผู้อื่น (ช่วยผู้อื่น)
(พจน.๔๒)
ทักขิณา
น. ทักษิณา, ทานเพื่อผลอันเจริญ; ขวา, ทิศใต้. (ป.; ส. ทกฺษิณา).
ทักขิณาวัฏ
น. การเวียนขวา.ว. เวียนไปทางขวา คือเวียนเลี้ยวทางขวาอย่างเข็มนาฬิกา, ทักษิณาวรรต ก็ว่า, ตรงข้ามกับ อุตราวัฏ หรือ อุตราวรรต. (ป.; ส. ทกฺษิณาวรฺต).
ทักษิณา
น. ของทําบุญ. (ส.).
ทักษิณาทาน
น. การให้ของทําบุญทําทาน.
ทักษิณานุประทาน
น. การทําบุญอุทิศส่วนกุศลเพิ่มให้แก่ผู้ตาย. (ส.).
ทักษิณาวรรต
น. การเวียนขวา.ว. เวียนไปทางขวา คือเวียนเลี้ยวทางขวาอย่างเข็มนาฬิกา, ทักขิณาวัฏ ก็ว่า, ตรงข้ามกับ อุตราวรรต หรือ อุตราวัฏ. (ส. ทกฺษิณาวรฺต; ป. ทกฺขิณาวฏฺฏ).