วิสุํคามสีมา (วิสุงฺคามสีมา) (บาลีวันละคำ 107)
วิสุํคามสีมา (วิสุงฺคามสีมา)
อ่านว่า วิ-สุง-คา-มะ-สี-มา
เฉพาะคำที่อ่านว่า “สุง” เขียนแบบบาลีได้ 2 อย่าง คือ ส + สระ อุ และมีนิคหิต (วงกลม) อยู่ข้างบน = วิสุํคาม หรือ ส + สระ อุ + ง และมีจุดใต้ งฺ (เขียนแบบนี้ในกรณีมีคำอื่นมาต่อท้าย) = วิสุงฺคาม เขียนแบบไทยว่า “วิสุงคามสีมา”
วิสุํคามสีมา (วิสุงฺคามสีมา) ประกอบด้วยคำว่า วิสุํ (วิสุงฺ) + คาม + สีมา
“วิสุง” แปลว่า คนละส่วน, ต่างหาก, แยกออก, แยกจากกัน
“คาม” แปลว่า “หมู่บ้าน” แต่ในที่นี้มีความหมายเฉพาะว่า “ดินแดนของบ้านเมือง”
“สีมา” แปลว่า แดน, เขตแดน
“วิสุงคามสีมา” จึงแปลว่า “เขตที่แยกออกจากดินแดนของบ้านเมือง” หมายถึงที่ดินที่พระเจ้าแผ่นดินประกาศพระราชทานให้แก่สงฆ์ หรือเขตที่พระราชทานแก่สงฆ์เพื่อใช้เป็นที่สร้างอุโบสถ
เมื่อสงฆ์กำหนด “สีมา” คือบริเวณที่ใช้เป็นที่ประชุมสงฆ์เพื่อทำสังฆกรรม และทำให้เป็น “พัทธสีมา” คือสร้างเป็นอุโบสถ หรือ “โบสถ์” ในแผ่นดินไทยของเรานี้มีธรรมเนียมที่พระเจ้าแผ่นดิน หรือทางราชการจะประกาศยกที่ดินตรงนั้นถวายให้เป็นของสงฆ์ เรียกว่า “วิสุงคามสีมา” (มีระเบียบว่า วัดที่สร้างโบสถ์ จะต้องขอพระราชทาน “วิสุงคามสีมา”)
วิสุงคามสีมา หรือเขตโบสถ์ จึงเป็น “เขตที่แยกออกจากดินแดนของบ้านเมือง” มีสถานภาพแบบเดียวกับสถานทูตของประเทศต่างๆ ซึ่งถือว่าเป็นเสมือนดินแดนของประเทศนั้นๆ
มีเรื่องเล่าว่า ครั้งหนึ่งพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 4) ทรงกริ้วเจ้าประคุณสมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต) พลั้งพระโอษฐ์ว่า “ทำอย่างนี้เดี๋ยวจะไม่ให้อยู่ในแผ่นดิน” สมเด็จโตท่านย้ายจากกุฏิเข้าไปอยู่ในพระอุโบสถเป็นเวลานาน เมื่อมีผู้ถามว่าทำไมจึงเข้าไปอยู่ในพระอุโบสถ ท่านตอบว่า “เขตโบสถ์ไม่ใช่แผ่นดินของท่าน”
วิสุงคามสีมา จึงเป็นเครื่องยืนยันว่า แผ่นดินไทยให้ความสำคัญแก่พระพุทธศาสนาอย่างสูงยิ่ง
บาลีวันละคำ (107)
23-8-55
วิสุํ (บาลี-อังกฤษ)
(อัพ.) (เทียบ สัน. วิษุ ศัพท์นี้มาจาก วิ (indecl.) cp. Sk. viṣu, a derivation fr. vi˚)
ต่างหาก, แต่ละหน่วย, แยกออก, แยกจากกัน separately, individually; separate, apart DhA ii.26 (mātā — pitaro visuŋ honti)
วิสุํ ก.วิ.(พจนานุกรมบาลี-ไทย.มหิดล.)
คนละส่วน, เฉพาะ (ประมวลศัพท์)
วิสุงคาม (ประมวลศัพท์)
แผนกหนึ่งจากบ้าน, แยกต่างหากจากบ้าน
วิสุงคามสีมา
แดนแผนกหนึ่งจากแดนบ้าน คือ แยกต่างหากจากเขตบ้าน, ในที่นี้หมายถึง ที่ดินที่พระเจ้าแผ่นดินประกาศพระราชทานให้แก่สงฆ์
วิสุงคามสีมา
[-คามมะ-] น. เขตที่พระราชทานแก่สงฆ์เพื่อใช้เป็นที่สร้างพระอุโบสถ.