กาสรกสิวิทย์ (บาลีวันละคำ 144)

กาสรกสิวิทย์

ประกอบด้วยคำว่า กาสร + กสิ + วิทย์

“กาสร” แปลว่า “ควาย” คำนี้เป็นภาษาสันสกฤต (ยังไม่พบในภาษาบาลี) แปลตามศัพท์ว่า “ผู้เที่ยวไปหาน้ำบ่อยๆ”

คำบาลีที่แปลว่า “ควาย” เท่าที่พบมี ๒ คำ คือ

– “มหิส” (มะ-หิ-สะ เป็น มหีส และ มหึส [มะ-หิง-สะ] ก็มี) แปลตามศัพท์ว่า “ผู้กลิ้งเกลือกอยู่บนแผ่นดิน”

– “ลุลาย” (ลุ-ลา-ยะ) แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ชอบน้ำ” (โปรดสังเกตว่าทั้งสองคำ ความหมายทำนองเดียวกับ “กาสร”)

“กสิ” แปลว่า การเพาะปลูก, การไถ, การหว่าน, การทํานา

“วิทย์” เป็นคำสันสกฤต คำเต็มว่า “วิทยา” ภาษาบาลีเป็น “วิชฺชา” แปลว่า “ความรู้” ไขความว่า จำได้, รู้แจ้ง, รู้ชัด, รู้แน่, ตระหนัก, เข้าใจ, สังเกต, รับรู้, รู้จัก, เรียนรู้, ทราบชัด = รู้ซึ้งว่าอะไรเป็นอะไร

“กาสรกสิวิทย์” เป็นชื่อเฉพาะ (= โรงเรียนกาสรกสิวิทย์) คำนี้ควรอ่านว่า กา-สอน-กะ-สิ-วิด (เล่นอักษร ก-ส กาสร – กสิ) แปลตามศัพท์ว่า “โรงเรียนที่ศึกษาการทำนาด้วยควาย” หรือ “โรงเรียนที่สอนควายเพื่อการทำนา”

ข้อคิด : รู้ศัพท์รู้คำ นำไปสู่การรู้ความหมาย

ขอบคุณ : อ้น พัศยศ ที่กรุณาแนะนำชื่อนี้

บาลีวันละคำ (144)

29-9-55

กาสร

น. “กาสร”,  “ผู้เที่ยวไปหาน้ำบ่อยๆ”,  มหิษ, กระบือ, ควาย

(ปราณินจำพวกนี้ชอบที่ลุ่มน้ำ) (สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน)

ลุลาย = กระบือ, ควาย

อุทกํ ลลตีติ ลุลาโย ผู้ชอบน้ำ

อุ จาก อุทก บทหน้า ลล ธาตุ ในความหมายว่าปรารถนา อย ปัจจัย, ทีฆะ อ เป็น อา (ศัพท์วิเคราะห์)

มหิส, มหีส, มหึส = ควาย, กระบือ

มหิยํ เสตีติ มหิโส ผู้กลิ้งเกลือกอยู่บนแผ่นดิน

มหี บทหน้า สิ ธาตุ ในความหมายว่านอน อ ปัจจัย รัสสะ อี เป็น อิล ไม่รัสสะบ้าง, ลงนิคคหิตบ้าง (ศัพท์วิเคราะห์)

กาสร

  [-สอน] (แบบ) น. ควาย. (ส.).

กสิ อิต.

การเพาะปลูก, การไถ, การหว่าน.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)

กสิ, กสิ-

  [กะ-] น. การทํานา, การเพาะปลูก. (ป.).

กสิกร

  [กะสิกอน] น. ผู้ทําไร่ไถนา.

กสิกรรม

  น. การทําไร่ไถนา.

วิทย-

  [วิดทะยะ-] น. วิทยา.

วิทยฐานะ

  น. ฐานะในด้านความรู้ เช่น สอบเทียบวิทยฐานะ มีวิทยฐานะในระดับปริญญาตรี.

วิทยา

  [วิดทะยา] น. ความรู้, มักใช้ประกอบกับคําอื่น เช่น วิทยากร วิทยาคาร จิตวิทยา สังคมวิทยา. (ส.).

วิชฺชา อิต.

วิชชา, วิทยา, รู้แจ้ง, ปรีชา, พระเวท, ศิลปะ, วิชชา 3, วิชชา 8, ความรู้ (พจนานุกรมศัพท์บาลี)

วิชานาติ

จำได้, รู้แจ้ง, รู้ชัด, รู้แน่, ตระหนัก, เข้าใจ, สังเกต, รับรู้, รู้จัก, เรียนรู้, ทราบชัด = รู้ซึ้งว่าอะไรเป็นอะไร (บาลี-อังกฤษ)

ข้อมูลเมื่อ 27-9-55

อ้น พัศยศ

สาธุ ๆ / อาจารย์ครับ วันนี้ กระผมไปงานที่ จ.สระแก้ว เสร็จงานได้แวะ ไป ชม โรงเรียนกาสรกสิวิทย์ ครับ ( เป็นโครงการของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ) เห็นชื่อโรงเรียน แล้วนึกถึงบาลีัวันละคำ … กาสร แปลว่า ควาย / กสิ แปลว่า การทำนา /วิทย์ แปลว่าการศึกษา สรุป คืก การศึกษาการทำนาด้วยควาย ….. อยากให้อาจารย์ชี้แนะครับ ว่ากระผมแปลถูกต้องหรือเปล่าครับ หากแม้นมีคำอธิบายเพิ่ม จะเป็นการดีขอ รับ ครับ…

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย