เวร (บาลีวันละคำ 143)

เวร

อ่านว่า เว-ระ

ภาษาไทยใช้รูปเดียวกัน อ่านว่า เวน

คำว่า “เวร” แปลตามศัพท์ว่า

1. “กรรมที่เป็นไปโดยอาการผิดรูป” (เจตนาปองร้ายอันน่ารังเกียจ)

2. “อารมณ์ที่มีอยู่ในผู้กล้าโดยมาก” (ผู้จองเวร คือผู้กล้าที่จะเสีย)

“เวร” แปลตามความหมายว่า ความเกลียด, ความพยาบาท, การเป็นปรปักษ์, ความโกรธ, ความปองร้าย, ความยินร้าย, ความแค้นเคือง, ความคิดร้ายตอบแก่ผู้ทำร้าย, บาป, อกุศล

ในภาษาไทยมักใช้คำว่า “เวร” ในความหมายที่คลาดเคลื่อนไป คือ

– หมายถึงคราว, รอบ, การผลัดกันเป็นคราวๆ หรือรอบผลัดในหน้าที่การงาน ความหมายนี้ภาษาบาลีว่า “วาร” หรือ “วาระ” แต่เราใช้กันว่า “เวร” เช่น อยู่เวร, เข้าเวร, ออกเวร, เวรทำความสะอาดห้อง

– หมายถึงวิบากกรรม หรือผลของการทำไม่ดี เช่น ไม่รู้เป็นเวรเป็นกรรมอะไรจึงมาต้องลำบากเมื่อแก่, เวรละสิ ทำโทรศัพท์หาย

– หมายถึงชั่วช้าเลวทราม (มักเป็นคำบริภาษ) เช่น ไอ้ลูกเวรเอ้ย ทำให้พ่อแม่เดือดร้อนอยู่เรื่อย, ไอ้เด็กเวรพวกนี้

“เวร” ปรุงรูปเป็น “เวรี” (ที่แปลงเป็น “ไพรี”) แปลว่า “ผู้มีความยินร้ายต่อกัน” หมายถึงข้าศึก, ศัตรู, ผู้จองเวรกัน

“เวร” ถ้ามี “อ” ประกอบเข้าข้างหน้า เป็น “อเวร” ความหมายจะตรงกันข้าม กลายเป็น – ความไม่มีศัตรู, ความเป็นเพื่อนกัน, เป็นเพื่อน, ไม่มีเวร, มีความกรุณา

ระลึกไว้เสมอ : สพฺเพ สตฺตา อเวรา โหนฺตุ

บาลีวันละคำ (143)

28-9-55

เช่นเวรย่อมระงับด้วยการไม่จองเวร; คําแสดงความรู้สึกเดือดร้อนเพราะกรรมหรือชะตากรรมของตนในอดีต เช่นเวรของฉันแท้ ๆ ทำเงินเดือนหายไปทั้งเดือน, กรรมเวร หรือ เวรกรรม ก็ว่า.

เวร = บาป อกุศล

วิรูเปน อรติ คจฺฉตีติ เวรํ กรรมที่เป็นไปโดยอาการผิดรูป คือน่ารังเกียจ

วิ บทหน้า อร ธาตุ ในความหมายว่าไป, เป็นไป อ ปัจจัย

เวร = ความโกรธ, ความปองร้าย, ความยินร้าย

ปาเยน วีเรสุ ภวํ เวรํ อารมณ์ที่มีอยู่ในผู้กล้าโดยมาก

วีร + ณ ปัจจัย

(ศัพท์วิเคราะห์)

เวร

ความเกลียด, ความพยาบาท, การเป็นปรปักษ์

อเวร ความไม่มีศัตรู, ความเป็นเพื่อนกัน, เป็นเพื่อน, ไม่มีเวร, มีความกรุณา (บาลี-อังกฤษ)

เวร

ความแค้นเคือง, ความปองร้ายกัน, ความคิดร้ายตอบแก่ผู้ทำร้าย; ในภาษาไทยใช้อีกความหมายหนึ่งด้วยว่าคราว, รอบ, การผลัดกันเป็นคราวๆ, ตรงกับ วาร หรือ วาระ ในภาษาบาลี (ประมวลศัพท์)

เวร ๑

  น. ความพยาบาท, ความปองร้าย, บาป, เช่นเวรย่อมระงับด้วยการไม่จองเวร; คําแสดงความรู้สึกเดือดร้อนเพราะกรรมหรือชะตากรรมของตนในอดีต เช่นเวรของฉันแท้ ๆ ทำเงินเดือนหายไปทั้งเดือน, กรรมเวร หรือ เวรกรรม ก็ว่า. (ป.; ส. ไวร).

เวร ๒

  น. รอบผลัดในหน้าที่การงาน เช่น วันนี้เวรฉันทำความสะอาดห้อง.

เวรี ไพรี ข้าศึก, ศัตรู, ผู้จองเวรกัน

เวรํ วิโรโธ, โส อสฺสตฺถีติ เวรี ผู้มีความยินร้ายต่อกัน

(ศัพท์วิเคราะห์)

เวรี

  น. คนจองเวรกัน, ศัตรู. (ป.; ส. ไวรี).

ไพรี

  น. ผู้มีเวร; ข้าศึก. (ส. ไวรินฺ; ป. เวรี).

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย