โพธิสมภาร (บาลีวันละคำ 211)
โพธิสมภาร
ใช้ในภาษาไทย อ่านว่า โพ-ทิ-สม-พาน
ในบทขัดโมรปริตร มีคำขึ้นต้นว่า “ปูเรนตัมโพธิสัมภาเร พระโพธิสัตว์บำเพ็ญโพธิสมภาร…”
ในภาษาไทย มีคำที่พูดกันว่า “…พึ่งพระบรมโพธิสมภาร”
“โพธิสมภาร” คืออะไร ?
“โพธิสมภาร” ภาษาบาลีเขียน “โพธิสมฺภาร” (โพ-ทิ-สำ-พา-ระ)ประกอบด้วยคำว่า โพธิ + สมฺภาร
“โพธิ” (รูปเต็ม – สมฺโพธิ) แปลว่า ความรู้, ปัญญา, การตรัสรู้, ความเป็นพระพุทธเจ้า
“สมฺภาร” (สํ + ภาร) แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่นำไปด้วยกัน” = การนำมารวมกัน, การสะสม, การตระเตรียม, การผลิต, วัตถุ, ปัจจัย, ส่วนประกอบ, องค์ประกอบ, การเกื้อกูล, การเลี้ยงดู
“โพธิสมฺภาร” มีความหมายรวบยอดว่า “การบำเพ็ญคุณงามความดีเพื่อตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า”
อุดมคติของการปกครอง คือ พระราชาทรงทำหน้าที่รื้อขนพสกนิกรให้ข้ามพ้นสารทุกข์ บรรลุถึงอุดมสุขในการดำรงชีพ ถือว่าเป็นการบำเพ็ญบารมี จึงเรียกการปฏิบัติพระราชกรณียกิจทั้งปวงเพื่อความสุขแห่งมหาชนว่า “โพธิสมภาร” ดุจเดียวกับพระโพธิสัตว์ที่บำเพ็ญโพธิสมภารเพื่อตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า แล้วรื้นขนเวไนยสัตว์ให้ข้ามสังสารสาคร คือการเวียนตายเวียนเกิดฉะนั้น
@ พระประสงค์ทุกสิ่งเสร็จ
แม้สรรเพชญโพธิสมภาร
ดำรงรัชย์ชัชวาล
ดั่งเวียงสวรรค์นิรันดร์เทอญ.
ขอจงทรงพระเจริญยิ่งยืนนาน
บาลีวันละคำ (211)
5-12-55
โพธิ (รูปเต็ม – สมฺโพธิ) = โพชฺฌ (บาลี-อังกฤษ)
ความรู้, ปัญญา, การตรัสรู้, ความเป็นพระพุทธเจ้า
สมฺภาร = องค์ประกอบ, การเกื้อกูล, การเลี้ยงดู (ศัพท์วิเคราะห์)
สมฺภรียนฺติ สํหรียนฺติ เอเตนาติ สมฺภาโร สิ่งหรือผู้เป็นเครื่องนำไปพร้อม คือช่วยให้ขับเคลื่อนไปได้
สํ บทหน้า ภรฺ ธาตุ ในความหมายว่าเลี้ยงดู, ทรงไว้ ณ ปัจจัย
สมฺภาร = “สิ่งที่นำไปด้วยกัน” (บาลี-อังกฤษ)
1. การสะสม, การผลิต, การตระเตรียม
2. วัตถุ, ปัจจัย, ส่วนประกอบ
3. การนำมารวมกัน, การเรียงลำดับ
โพธิสมฺภาร = ภาวะสำคัญที่จะทำให้บรรลุการตรัสรู้ (บาลี-อังกฤษ)