คารวะ ในมงคลสูตร (บาลีวันละคำ 3,304)

คารวะ ในมงคลสูตร

ความเคารพ

คำในพระสูตร: คารโว จ (คา-ระ-โว จะ) 

“คารวะ” อ่านว่า คา-ระ-วะ

“คารวะ” เขียนแบบบาลีเป็น “คารว” อ่านว่า คา-ระ-วะ รากศัพท์มาจาก ครุ + ณ ปัจจัย 

(ก) “ครุ” (คะ-รุ) รากศัพท์มาจาก –

(1) ครฺ (ธาตุ = ไหลไป; ลอยขึ้น) + อุ ปัจจัย

: ครฺ + อุ = ครุ แปลตามศัพท์ว่า (1) “สิ่งที่เลื่อนไหลกว้างขวางไป” (2) “ผู้ลอยเด่น” 

(2) คิรฺ (ธาตุ = คาย, หลั่ง) + อุ ปัจจัย, ลบสระต้นธาตุ (คิรฺ > ครฺ)

: คิรฺ + อุ = คิรุ > ครุ แปลตามศัพท์ว่า (1) “ผู้คายความรักให้หมู่ศิษย์” (2) “ผู้หลั่งความรักไปในหมู่ศิษย์”

“ครุ” ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้ –

เป็นคุณศัพท์ หมายถึง –

(1) หนัก, น้ำหนักบรรทุก (heavy, a load)

(2) สำคัญ, ควรเคารพ, พึงเคารพ (important, venerable, reverend)

เป็นคำนาม (ปุงลิงค์) หมายถึง –

(3) คนที่ควรนับถือ, ครู (a venerable person, a teacher)

(ข) ครุ + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, แผลง อุ ที่ (ค)-รุ เป็น โอ แล้วแปลง โอ เป็น อว (ครุ > คโร > ครว), ทีฆะ อะ ที่ต้นศัพท์ คือ ค-(รว) เป็น อา ด้วยอำนาจ ณ ปัจจัย (ครว > คารว) 

: ครุ + ณ = ครุณ > ครุ > คโร > ครว > คารว (ปุงลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “ภาวะแห่งครุ” หมายถึง การคารวะ, ความเคารพ, ความนับถือ (reverence, respect, esteem); ความยำเกรง, ความนอบน้อม (respect for, reverence towards)

ความหมายในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“คารวะ : (คำนาม) ความเคารพ, ความนับถือ. (คำกริยา) แสดงความเคารพ. (ป.).”

ขยายความ :

มงคลข้อที่ 22 ในมงคล 38 ตามนัยแห่งมงคลสูตร คำบาลีในพระสูตรว่า “คารโว จ” (คา-ระ-โว จะ) แปลว่า “ความเคารพ ประการหนึ่ง” 

พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต ข้อ [353] มงคล 38 บอกไว้ว่า –

22. คารโว จ (ความเคารพ, การแสดงออกที่แสดงถึงความเป็นผู้รู้จักคุณค่าของบุคคล สิ่งของ สถานที่ หรือกิจการนั้นๆ และรู้จักให้ความสำคัญและความใส่ใจเอื้อเฟื้อโดยเหมาะสม — Gārava: reverence; respect; appreciative action)

…………..

“คารวะ” สำหรับชาวพุทธ โดยเฉพาะภิกษุ มีอะไรบ้าง พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม ของท่าน ป.อ.ปยุตฺโต ข้อ [261] แสดงไว้ดังนี้ –

[261] คารวะ หรือ คารวตา 6 (ความเคารพ, การถือเป็นสิ่งสำคัญที่จะพึงใส่ใจและปฏิบัติด้วยความเอื้อเฟื้อ หรือโดยความหนักแน่นจริงจัง, การมองเห็นคุณค่าและความสำคัญแล้วปฏิบัติต่อบุคคลหรือสิ่งนั้นโดยถูกต้อง ด้วยความจริงใจ — Gārava, Gāravatā: reverence; esteem; attention; respect; appreciative action)

1. สัตถุคารวตา (ความเคารพในพระศาสดา — reverence for the Master) ข้อนี้บางแห่งเขียนเป็น พุทธคารวตา (ความเคารพในพระพุทธเจ้า — Satthu-gāravatā: reverence for the Buddha)

2. ธัมมคารวตา (ความเคารพในธรรม — Dhamma-gāravatā: reverence for the Dhamma)

3. สังฆคารวตา (ความเคารพในสงฆ์ — Saŋgha-gāravatā: reverence for the Order)

4. สิกขาคารวตา (ความเคารพในการศึกษา — Sikkhā-gāravatā: reverence for the Training)

5. อัปปมาทคารวตา (ความเคารพในความไม่ประมาท — Appamāda-gāravatā: reverence for earnestness)

6. ปฏิสันถารคารวตา (ความเคารพในปฏิสันถาร คือ การต้อนรับปราศรัย — Paṭisanthāra-gāravatā: reverence for hospitality)

ธรรม 6 อย่างนี้ ย่อมเป็นไปเพื่อความไม่เสื่อมแห่งภิกษุ.

…………..

ในคัมภีร์ท่านแสดงอานิสงส์ของ “คารวะ = ความเคารพ” ไว้ดังนี้ –

…………..

โส  สุคติคมนาทีนํ  เหตุโต  มงฺคลนฺติ  วุจฺจติ.  มงฺคลตฺตวจเนน  จสฺส  อคารวสฺส  อมงฺคลตฺตํ  ทีปิตํ  โหติ.  อคารโว  หิ  ทุคฺคติคมนาทิเหตุโต  อมงฺคลนฺติ  เวทิตพฺโพ. 

ความเคารพนั้นพระผู้มีพระภาคตรัสว่าเป็นมงคล เพราะเป็นเหตุแห่งอิฐผลมีไปสุคติเป็นอาทิ. 

ก็ความที่อคารวะนั้นไม่เป็นมงคลเป็นอันพระผู้มีพระภาคทรงแสดงแล้วด้วยการตรัสความที่คารวะนั้นเป็นมงคล. 

ความจริง ความไม่เคารพพึงทราบว่าเป็นอมงคล เพราะเป็นเหตุแห่งอนิฐผลมีไปทุคติเป็นต้น.

ที่มา: มังคลัตถทีปนี ภาค 2 ข้อ 262 หน้า 194

…………..

ดูก่อนภราดา!

: อำนาจทำให้คนกลัวได้

: แต่ทำให้คนเคารพไม่ได้

—————–

#บาลีวันละคำ (3,304) (ชุดมงคล 38)

29-6-64 

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย