เกษียณ (บาลีวันละคำ 245)

เกษียณ

คำบาลีสันสกฤตเขียนแบบไทย อ่านว่า กะ-เสียน

“เกษียณ” บาลีเป็น ขีณ (ขี-นะ) สันสกฤตเป็น กฺษีณ (ข ในบาลี = กฺษ ในสันสกฤต)

กฎการแปลงรูปง่ายๆ คือ “อี” หรือ “อิ” ในบาลีสันสกฤตเป็น “เอีย” ในภาษาไทย เช่น พีร เป็น เพียร, ศิร เป็น เศียร, จีร (ช้า,นาน) เป็น เจียร แล้วแผลงเป็น จำเนียร

ดังนั้น ขีณ จึง = เขียณ รูปสันสกฤตจึงเป็น “เกษียณ”

“ขีณ” แปลว่า ทำลาย, ทำให้หมด, เคลื่อนย้าย, ทำให้เสียเปล่า, สิ้นไป, หมดไป (ฝรั่งแปลคำนี้ว่า destroyed, exhausted, removed, wasted, gone)

คำว่า “เกษียณ” ในภาษาไทย เดิมใช้ในความหมายว่า “สิ้นกําหนดเวลารับราชการ” คำเต็มเรียกว่า “เกษียณอายุราชการ”

ต่อมาพูดสั้นลงมาว่า “เกษียณอายุ”

แล้วตัดเหลือแค่ “เกษียณ”

แต่ขยายความหมายจาก “รับราชการ” ไปถึงการทำงานกับบริษัท ห้างร้าน เอกชน แล้วขยายต่อไปถึงการทำงานทั่วไป

เวลานี้ “เกษียณ” กลายความหมายไปเป็น หยุด, ล้มเลิก, ยกเลิก, เลิกกิจการ, เลิกทำ

คำว่า “ซุปตาร์เกษียณเต้า” ที่สื่อมวลชนตั้งฉายาให้นักแสดงคนหนึ่ง เป็นตัวอย่างของคำที่กร่อนกลายไกลไปจากรากเดิมอย่างมาก

“ซุปตาร์” กร่อนมาจาก superstar ซึ่งควรจะเขียน “ซูเปอร์สตาร์”

“เกษียณ” กลายความหมายเป็นเลิกทำ คือเลิกแสดงบทบาทที่เคยแสดง

“เต้า” คือ “นม” มีนัยประหวัดไปถึง “แม่” แล้วก็กลายเป็น “การแสดงบทบาทเป็นตัวแม่ในละคร”

ภาษาย่อมจะงอกออกไปตราบเท่าที่ยังมีการใช้สื่อสาร

มีทั้งที่งอกแล้ว “งาม” และงอกแล้ว “ทราม”

: ที่น่ากังวลยิ่งกว่าก็คือ คนของเรามีรสนิยมกับภาษาที่งอกแบบไหน ?

บาลีวันละคำ (245)

9-1-56

ขีณ ค.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)

สิ้นไปแล้ว, หมดไปแล้ว; ทำลายแล้ว.

ขีณ (บาลี-อังกฤษ)

ทำลาย, ทำให้หมด, เคลื่อนย้าย, ทำให้เสียเปล่า, สิ้นไป

destroyed, exhausted, removed, wasted, gone

เทียบ-ขย ความสูญเสียหรือหมดสิ้นไป, ความเสื่อมหรือทรุดโทรมลง, ความหมดไป, การกินกร่อน, ความเสื่อมลง, ความสูญไป

waste, destruction, consumption, decay, ruin, loss

ส่วนใหญ่ใช้ในความหมายประยุกต์เกี่ยวกับความสิ้นไปแห่งกิเลสและธาตุ

เกษียณ

 [กะเสียน] ก. สิ้นไป (ใช้เกี่ยวกับการกําหนดอายุ) เช่น เกษียณอายุราชการ. (ส. กฺษีณ; ป. ขีณ).

เกษียณอายุ

 [กะเสียน-] ก. ครบกําหนดอายุรับราชการ, สิ้นกําหนดเวลารับราชการหรือการทํางาน, พูดสั้น ๆ ว่า เกษียณ ก็มี.

เกษียร

 [กะเสียน] (แบบ) น. นํ้านม. (ส. กฺษีร; ป.ขีร).

เกษียรสมุทร

น. ทะเลนํ้านม, ที่ประทับของพระนารายณ์. (ส. กฺษีร + สมุทฺร).

เกษียน

 [กะเสียน] น. ข้อความที่เขียนแทรกไว้เช่นในใบลาน, ข้อความที่เขียนไว้บนหัวกระดาษคําสั่ง หรือหนังสือราชการ เรียกว่า หัวเกษียน.ก. เขียน.ว. เล็กน้อย. (แผลงมาจาก เขียน).

เต้า ๑

น. เครื่องบนของเรือนสําหรับสอดที่ช่องปลายเสารับเชิงกลอน, ถ้าอยู่ตามเสาที่ไม่ใช่มุม เรียก เต้าราย, ถ้าอยู่ที่เสามุมรับเชิงชายทั้ง ๒ ข้าง เรียก เต้ารุม; (ราชา) หม้อใส่นํ้า เรียกว่า พระเต้าษิโณทก; นม; นํ้าเต้า; เรียกภาชนะที่มีรูปคล้ายนํ้าเต้า เช่น เต้าปูน เต้านํ้า; ลักษณนามเรียกนมหรือพูลูกตาล เช่น นมเต้าหนึ่ง ตาล ๒ เต้า; เรียกสิ่งอื่นที่มีลักษณะฐานนูนขึ้นอย่างเต้านม.

เต้า  ๒

ก. ไป.

เต้า  ๓

น. คํากํากับชื่อปีในวิธีนับศักราชของไทยเหนือ ตรงกับเลข ๙, เขียนเป็น เต่า ก็มี.

เต้า  ๔

น. ศาสนาเต๋า.

สำนวนข่าววงการบันเทิงจากสื่อมวลชน มกราคม ๒๕๕๖

อันดับ1″อั้ม-พัชราภา ไชยเชื้อ”ฉายา”ซุปตาร์เกษียณเต้า”ช่วงที่ผ่านมาถือว่า อั้ม-พัชราภา เป็นตัวแม่สุดเซ็กซี่ของวงการบันเทิง แถมยังเดินสายกวาดรางวัลเซ็กซี่จากหลายเวที ล่าสุดอั้มประกาศงดรับรางวัลแนวนี้จากทุกเวที ทำเอาหนุ่มๆแอบเสียดาย

ดูโพสในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย