ปาเจราจริยา (บาลีวันละคำ 252)

ปาเจราจริยา

คำไหว้ครูที่นักเรียนกล่าวในพิธีไหว้ครูขึ้นต้นเป็นภาษาบาลี ลงท้ายก็เป็นภาษาบาลี ข้อความเต็มๆ เมื่ออ่านติดต่อกันจะเป็นดังนี้ –

ปาเจราจริยา โหนฺติ (ปา เจ รา จะ ริ ยา โหน ติ)

คุณุตฺตรานุสาสกา (คุ นุด ตะ รา นุ สา สะ กา)

ปญฺญาวุฑฺฒิกเร เต เต (ปัน ยา วุด ทิ กะ เร เต เต)

ทินฺโนวาเท นมามิหํ (ทิน โน วา เท นะ มา มิ หัง)

ข้อความทั้งหมดนี้เป็นคาถา หรือฉันท์ 1 บท (คาถา-ฉันท์ = คำกลอนในภาษาบาลี) มี 4 วรรค วรรคละ 8 พยางค์ (พอจะเทียบคล้ายกลอนแปดของเรา)

คำขึ้นต้น “ปาเจราจริยา” ประกอบด้วยคำว่า “ปาเจร” (ปา-เจ-ระ) แปลว่า “อาจารย์เหนืออาจารย์” = อาจารย์รุ่นก่อนๆ หรือบูรพาจารย์ คำนี้บางทีก็ใช้ว่า “ปาจารย์” + “อาจริย” (อา-จะ-ริ-ยะ) แปลทับศัพท์ว่า “อาจารย์” เป็นคำที่เราคุ้นเคยกันดี

ปาเจราจริยา จึงหมายถึง “ปาจารย์” = อาจารย์ในอดีต และ “อาจารย์” = อาจารย์ในปัจจุบัน

หมายความว่า “ครู” ที่เราไหว้นั้นไม่ใช่เฉพาะครูในปัจจุบัน แต่ไหว้รวมหมดทั้งครูในอดีตด้วย

คำไหว้ครูภาษาบาลีข้างต้นถอดความเป็นไทยได้ว่า –

ปาเจราจริยา โหนฺติ……..อาจารย์ปาจารย์เรา

คุณุตฺตรานุสาสกา……….คุณเหนือเกล้าเฝ้าสั่งสอน

ปญฺญาวุฑฺฒิกเร เต เต….บ่มรู้สู้ว่าวอน

ทินฺโนวาเท นมามิหํ…….ขอวันทาบูชาคุณ

บาลีวันละคำวันนี้ : ขอวันทาบูชาครู

บาลีวันละคำ (252)

16-1-56

ปาจริย = อาจารย์ใหญ่, อาจารย์ผู้เป็นใหญ่, อาจารย์ผู้ประเสริฐ (ปาเจร) (ศัพท์วิเคราะห์)

อาจริยานํ ปธาโน ปกฏฺโฐ วา อาจริโย ปาจริโย อาจารย์ผู้เป็นประธานหรือผู้ประเสริฐกว่าอาจารย์ทั้งหลาย

ป + อาจริย

ปาเจร = อาจารย์ใหญ่, อาจารย์ผู้เป็นใหญ่, อาจารย์ผู้ประเสริฐ (ปาจริย)

อาจริยานํ ปธาโน ปกฏฺโฐ วา อาจริโย ปาเจโร อาจารย์ผู้เป็นประธานหรือผู้ประเสริฐกว่าอาจารย์ทั้งหลาย

ป + อาจริย แปลง อาจริย เป็น อาเจร

ปาจริย (บาลี-อังกฤษ)

อาจารย์เหนืออาจารย์ teacher upon teacher “teacher & teacher’s teacher”

อาจารย์ของอาจารย์ teacher of teacher

อาเจร รูปย่อของ อาจริย (พบเฉพาะในชาดก)

ปาจรีย์, ปาจารย์

 [ปาจะรี, ปาจาน] น. อาจารย์ของอาจารย์. (ป.; ส. ปฺราจารฺย = ปฺราคต + อาจารฺย).

ปาจริย ป.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)

อาจารย์ของอาจารย์, อาจารย์ผู้ใหญ่, ปรมาจารย์.

——————–

ปาเจราจริยา โหนฺติ

คุณุตฺตรานุสาสกา

ปญฺญาวุฑฺฒิกเร เต เต

ทินฺโนวาเท นมามิหํ

อาจารย์ปาจารย์เรา

คุณเหนือเกล้าเฝ้าสั่งสอน

บ่มรู้สู้ว่าวอน

ขอวันทาบูชาคุณ

—————–

คำกล่าวไหว้ครู

(นำ) ปาเจราจริยาโหนติ  คุณุตตรานุสาสกา

สวดทำนองสรภัญญะ

ข้าขอประณตน้อมสักการ (รับพร้อมกัน)

บูรพคณาจารย์          ผู้กอรปประโยชน์ศึกษา

ทั้งท่านผู้ประสาทวิชา อบรมจริยา

แก่ข้าในกาลปัจจุบัน

ข้าขอเคารพอภิวันท์   ระลึกคุณอนันต์

ด้วยใจนิยมบูชา

ขอเดชกตเวทิตา        อีกวิริยะพา

ปัญญาให้เกิดแตกฉาน

ศึกษาสำเร็จทุกประการ อายุยืนนาน

อยู่ในศีลธรรมอันดี

ให้ได้เป็นเกียรติเป็นศรี ประโยชน์ทวี

แก่ชาติและประเทศไทยเทอญ ฯ

(นำ) ปัญญาวุฒิกเร เต เต ทินโนวาเท นมามิหัง

ความหมาย

ปาเจราจริยา โหนติ คุณุตตรานุสาสกา

ครูอาจารย์เป็นผู้ทรงคุณอันประเสริฐยิ่ง   เป็นผู้พร่ำสอนศิลปวิทยา

ปัญญาวุฒิ กเร เตเต ทินโนวาเท นมามิหัง

ข้าพเจ้าขอนอบน้อมเหล่านั้น ผู้ให้โอวาท ผู้ทำให้ปัญญาเจริญ

ข้าพเจ้าขอกราบไหว้ครูอาจารย์เหล่านั้นด้วยความเคารพ

ดูโพสในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย