บทความเกี่ยวกับศาสนา-ภาษา-สังคม

ใครควรศึกษาพระไตรปิฎก (๑)

ใครควรศึกษาพระไตรปิฎก (๒)

ใครควรศึกษาพระไตรปิฎก (๒)

—————————

ญาติมิตรคงได้อ่าน “ใครควรศึกษาพระไตรปิฎก (๑)” กันไปแล้ว 

ต่อไปนี้เป็นความคิดเห็นของผม

ขอแสดงวาทะของผมเองไว้เป็นเบื้องต้นว่า – 

………………………………………………..

พูดถึงการศึกษาพระไตรปิฎก ไม่จำเป็นต้องเอ่ยถึงผู้จบประโยค ๙

แต่ถ้าพูดถึงผู้จบประโยค ๙ จำเป็นต้องเอ่ยถึงการศึกษาพระไตรปิฎก 

………………………………………………..

ความข้อนี้โปรดตราไว้จงดี

อุปมาเหมือน-

พูดถึงกระบวนการดูแลรักษาผู้ป่วย ไม่จำเป็นต้องเอ่ยถึงคนที่เป็นหมอเท่านั้น

แต่ถ้าพูดถึงคนที่เป็นหมอ จำเป็นต้องเอ่ยถึงกระบวนการดูแลรักษาผู้ป่วย

เจตนารมณ์ของการเป็นหมอก็คือเข้าไปเป็นส่วนประกอบของกระบวนการดูแลรักษาผู้ป่วย 

ใครเรียนหมอแล้วบอกว่า ฉันเรียนเล่นโก้ๆ เรียนไว้ประดับความรู้ เรียนไว้เป็นเกียรติยศแก่วงศ์ตระกูล ฯลฯ แล้วไม่เข้าสู่กระบวนการดูแลรักษาผู้ป่วยใดๆ ทั้งสิ้น นั่งยิ้มกริ่มอยู่กับบ้านอย่างเดียว

นั่นคือวิปริต 

แต่ในกระบวนการดูแลรักษาผู้ป่วยนั้น บางขั้นตอนไม่จำเป็นต้องใช้คนที่จบหมอ บางที-แค่คนที่ไม่ใช่หมอเข้ามาช่วยปฏิบัติการบางอย่าง คนป่วยก็อาจหายป่วยได้ 

แต่ถ้าเกิดมีใครเข้าใจไปว่า คนป่วยไม่จำเป็นต้องพึ่งหมอ 

ก็วิปริตอีกเหมือนกัน

ความในคำอุปมานี้ก็โปรดตราไว้จงดี

……………….

ทีนี้มาดูของจริง 

ดูกันที่การเรียนพระไตรปิฎกของชาวโลกทั่วไป เว้นเมืองไทยไว้ก่อน

ชาติต่างๆ ที่เรียนพระไตรปิฎก ทั้งที่นับถือพุทธและที่มิได้นับถือพุทธ (เช่นชาติเยอรมันและอังกฤษเป็นต้น) ไม่มีใครจบประโยค ๙ เลยสักคนเดียว 

แต่เรียนพระไตรปิฎกได้อย่างเชี่ยวชาญแตกฉานยิ่งกว่าคนไทยที่จบประโยค ๙ 

ทำได้อย่างไร?

ทำได้ เพราะเขาเรียนภาษาบาลี 

เราต้องหักแนวคิดของเรากลับมาที่ตรงนี้-ตรงที่ภาษาบาลี 

พระไตรปิฎกบันทึกไว้เป็นภาษาบาลี ดังนั้น จึงไม่มีใครสามารถเรียนรู้พระไตรปิฎกได้โดยไม่ต้องรู้ภาษาบาลี

โปรดอย่าเพิ่งนึกกระโดดข้ามขั้นไปที่พระไตรปิฎกแปล 

นึกแบบนั้นจะหลงทาง 

ชาติต่างๆ ที่เรียนภาษาบาลี เขาเรียนเพื่อเอาไปเป็นอุปกรณ์ในการศึกษาพระไตรปิฎก

เรียนภาษาบาลีแล้ว รู้พอแล้ว ก็มุ่งตรงไปที่พระไตรปิฎก ศึกษาพระไตรปิฎก จนกลายเป็นผู้แตกฉานในพระไตรปิฎกล้ำหน้าเรา 

เหมือนคนเรียนหมอ เรียนจบแล้วก็มุ่งไปที่กระบวนการดูแลรักษาผู้ป่วยทันที 

ไม่ได้นั่งกระดิกขาให้เป็นเกียรติยศแก่วงศ์ตระกูลอยู่กับบ้านเฉยๆ 

เป็นอันว่า ถ้ารู้ภาษาบาลีก็เรียนพระไตรปิฎกได้ (อย่าลืม-อย่าเพิ่งนึกกระโดดข้ามขั้นไปที่พระไตรปิฎกแปล) 

หัวใจของการเรียนพระไตรปิฎกจึงอยู่ที่-การรู้ภาษาบาลี

เหมือนหัวใจของกระบวนการดูแลรักษาผู้ป่วยอยู่ที่-การเป็นหมอ 

คนที่ไม่ได้เป็นหมอก็สามารถเข้าไปอยู่ในกระบวนการดูแลรักษาผู้ป่วยได้ แต่ทำได้เป็นบางเรื่องเท่านั้น 

ที่จะสามารถทำหน้าที่ดูแลรักษาผู้ป่วยได้อย่างดีที่สุดและดูแลรักษาได้อย่างถึงที่สุด-ก็ต้องเป็นหมอ 

เหมือนคนที่จะเรียนพระไตรปิฎกได้อย่างดีที่สุดและเรียนได้อย่างถึงที่สุด-ก็ต้องรู้บาลี

……………….

ทีนี้ก็มาถึงประเด็น-ผู้ไม่รู้บาลีก็สามารถเรียนพระไตรปิฎกได้

ผู้ไม่รู้บาลีสามารถเรียนพระไตรปิฎกได้แน่นอน แต่เรียนได้เฉพาะพระไตรปิฎกที่แปลมาเป็นภาษาที่ตนอ่านออก 

ถ้าเป็นคนไทย ก็ต้องเรียนจากพระไตรปิฎกฉบับแปลเป็นภาษาไทย

ถ้าเป็นฝรั่ง ก็ต้องเรียนจากพระไตรปิฎกฉบับแปลเป็นภาษาอังกฤษเป็นต้น

ถามว่า เรียนพระไตรปิฎกจากฉบับแปลไม่ได้หรือ? ผิดหรือ? ต้องเรียนจากฉบับภาษาบาลีเท่านั้นหรือ?

ได้สิครับ

ไม่ผิดสิครับ 

ไม่เรียนจากฉบับบาลีก็ได้ครับ

แต่ผู้เรียนก็จะได้เห็นแต่หลักฐานที่เป็น secondary sources เท่านั้น

ถ้าแปลมาผิด ก็ไม่มีทางรู้ 

แล้วถ้าเกิดเอาหลักฐานผิดๆ นั้นไปอ้างอิงต่อไปอีก 

ขอประทานโทษ-ฉิบหายละทีนี้ 

เหมือนที่เขาเล่ากันว่า-พระไตรปิฎกแปลเป็นไทยฉบับหนึ่งในที่แห่งหนึ่งพิมพ์ไว้ว่า 

………………………………………………..

… อุปมาเหมือนต้นยางที่กรีดด้วยมือ …

………………………………………………..

คนอ่านข้อความตรงนี้แล้วก็สนใจมากเป็นพิเศษ พากันสันนิษฐานว่าในชมพูทวีปสมัยโน้นอาจจะมียางพันธุ์พิเศษที่สามารถใช้ “มือ” กรีดได้ 

แต่เมื่อผู้รู้ภาษาบาลีตรวจสอบพระไตรปิฎกฉบับบาลีดูแล้ว ปรากฏว่าคำว่า “กรีดด้วยมือ” นั้น ต้นฉบับภาษาบาลีเป็น “วาสิยา” ซึ่งแปลว่า “(กรีด) ด้วยมีด” 

พระไตรปิฎกที่แปลเป็นไทยแล้วเอามาอ้างอิงต่อๆ กันฉบับนั้นพิมพ์ผิด พิมพ์คำว่า “มีด” เป็น “มือ” 

ที่รู้ว่าผิดก็เพราะมีผู้สงสัยไปตรวจดูต้นฉบับบาลี

ที่ไปตรวจดูต้นฉบับบาลีได้ก็เพราะรู้ภาษาบาลี 

กรณีแบบนี้ คนไม่รู้บาลีเรียนพระไตรปิฎกจากฉบับแปลจะทำอย่างไรกัน?

ถ้าไปเจอคำผิดที่อื่นอีกและผิดแบบอื่นอีก จะรู้หรือไม่ว่าผิด และจะทำอย่างไรกัน?

เรื่องแบบนี้ไม่ใช่ว่าจะไปจำกัดสิทธิ์ หรือกีดกันหวงห้าม สงวนไว้เฉพาะคนรู้บาลี 

คนไม่รู้บาลีก็เรียนได้ แต่ฝากไว้ให้คิด 

เจอปัญหาแบบนี้จะแก้ไขกันอย่างไร ต้องเตรียมลู่ทางไว้ให้ดี

ไม่มีความรู้ทางหมอ ไปเจอโรคที่ไม่รู้จัก จะรักษาอย่างไร

ผู้มีประสบการณ์จากการเรียนพระไตรปิฎกแปลจะต้องช่วยกันคิด

ขออนุญาตยกเรื่องไม่รู้บาลีมาสาธกแทรกไว้ตรงนี้เพื่อให้เห็นภาพชัดขึ้น

คนไม่รู้บาลี แต่ชอบยกคำบาลีไปพูดผิดๆ – ที่ได้ยินกันอยู่เสมอก็อย่างเช่น – 

อะโรคะยา ปะระมา ลาภา – พูดอย่างนี้กันทั่วบ้านทั่วเมือง 

โดยที่คนพูดก็ไม่รู้ว่าผิดอย่างไร 

คนฟังก็ไม่รู้ว่าผิดอย่างไร 

แล้วก็แปลกันว่า “ความไม่มีโรคเป็นลาภอันประเสริฐ” หรือ “ความไม่มีโรคเป็นลาภอย่างยิ่ง” 

ข้อความที่ถูกต้องของบาลีคำนั้นก็คือ “อาโรคฺยปรมา ลาภา” (อาโรค๎ยะปะระมา ลาภา) 

ไม่ใช่ – อโรคยา ปรมา ลาภา (อะโรคะยา ปะระมา ลาภา) 

อา– ไม่ใช่ อะ– 

อาโรคฺย– ไม่ใช่ อโรคยา 

อาโรคฺยปรมา – เขียนติดกัน เป็นคำเดียวกัน ไม่ใช่แยกเป็น อโรคยา คำหนึ่ง ปรมา อีกคำหนึ่ง

อาโรคฺยปรมา ลาภา” แปลว่า “ลาภทั้งหลายมีความไม่มีโรคเป็นอย่างยิ่ง” 

หมายความว่า เอา “ลาภ” คือรายได้หรือผลประโยชน์ร้อยอย่างพันอย่างมาวางเรียงกัน แล้วให้เลือกเอาที่ดีที่สุดมาอย่างเดียว ก็จะพบว่า “ความไม่มีโรค” ดีกว่า ยอดเยี่ยมกว่า ยิ่งกว่า “ลาภ” ทั้งหมด 

นี่แหละคือความหมายของคำว่า “ลาภทั้งหลายมีความไม่มีโรคเป็นอย่างยิ่ง”

“ลาภทั้งหลายมีความไม่มีโรคเป็นอย่างยิ่ง” กับ “ความไม่มีโรคเป็นลาภอันประเสริฐ” หรือ “ความไม่มีโรคเป็นลาภอย่างยิ่ง” ความหมายคล้ายกันก็จริง แต่อรรถรสของภาษาแตกต่างกันมาก 

อรรถรสที่ว่านี้ ไม่เรียนบาลีไม่มีทางเข้าใจ

……………….

อีกสักตัวอย่างหนึ่ง 

พุทธภาษิตบทหนึ่งที่อ่านออกเสียงว่า นัด-ถิ-สัน-ติ-ปะ-รัง-สุ-ขัง

บาลีบทนี้ เมื่อนำไปเขียนหรือนำไปพูด มักคลาดเคลื่อน ๒ เรื่อง คือ –

(1) เขียนแยกคำไม่ถูกต้อง 

คือมักแยกเป็น ๔ คำ คือ “นตฺถิ สนฺติ ปรํ สุขํ” (นตฺถิ / สนฺติ / ปรํ / สุขํ

ที่ผิดก็คือแยก “สนฺติ” เป็นคำหนึ่ง และ “ปรํ” เป็นอีกคำหนึ่ง 

แบบนี้ผิด

ที่ถูก “สนฺติ” กับ “ปรํ” ต้องเขียนติดกันเป็นคำเดียว 

คือ “สนฺติปรํ” (สัน-ติ-ปะ-รัง)

นั่นคือข้อความทั้งวรรคเขียนเป็น “นตฺถิ  สนฺติปรํ  สุขํ” (นตฺถิ / สนฺติปรํ / สุขํ

(2) แปลไม่ถูกต้อง 

เท่าที่พบ มักแปลกันว่า “สุขอื่นนอกจากความสงบไม่มี” 

แปล “สนฺติ” ว่า “ความสงบ” ซึ่งเป็นคำแปลที่ไม่ผิด

แปล “ปรํ” ว่า “อื่น” ซึ่งในที่นี้เป็นคำแปลที่คลาดเคลื่อน

รวมกันเป็นคำแปลว่า “อื่นจากความสงบ” ก็คือ-นอกจากความสงบ

เมื่อรวมทั้งประโยคจึงเป็น “สุขอื่นนอกจากความสงบไม่มี” ซึ่งเป็นคำแปลที่ผิดความจริง

คำว่า “นตฺถิ  สนฺติปรํ  สุขํ” (เป็นคาถา ๑ บาทหรือ ๑ วรรค) มาในพระไตรปิฎก 

คัมภีร์อรรถกถาอธิบายว่า –

………..

สนฺติปรํ  สุขนฺติ:  นิพฺพานโต  อุตฺตรึ  อญฺญํ  สุขํปิ  นตฺถิ.  อญฺญํ  หิ  สุขํ  สุขเมว,  นิพฺพานํ  ปน  ปรมสุขนฺติ  อตฺโถ. 

แปลว่า: สองบทว่า  สนฺติปรํ  สุขํ  ความว่า แม้สุขอื่นยิ่งกว่าพระนิพพานย่อมไม่มี. อธิบายว่า ความจริงสุขอย่างอื่นก็เป็นสุขเหมือนกัน, แต่พระนิพพานเป็นสุขที่ยอดเยี่ยม (กว่าสุขอื่นๆ).

ที่มา: อัญญตรกุลทาริกาวัตถุ, ธัมมปทัฏฐกถา ภาค ๖ หน้า ๑๒๕

………..

ถ้าแปลว่า “สุขอื่นนอกจากความสงบไม่มี” ก็ย่อมผิดความจริง 

ความจริงก็คือสุขอื่นๆ ก็ยังมี ไม่ใช่ไม่มี 

เช่นสุขของคฤหัสถ์ ๔ อย่าง (สุขเกิดจากการมีทรัพย์ สุขเกิดจากการใช้จ่ายทรัพย์บริโภค สุขเกิดจากความไม่เป็นหนี้ สุขเกิดจากการทำงานที่ปราศจากโทษ) พระพุทธองค์ก็ตรัสสอนไว้เอง 

จะว่า “สุขอื่นไม่มี” ได้อย่างไร 

ประเด็นอยู่ตรงที่-แม้สุขอื่นๆ จะมีอยู่ก็จริง แต่ก็ไม่มีสุขใดที่ยอดเยี่ยมไปกว่าสันติ 

สันติ (คือพระนิพพาน) จึงเป็นสุขที่ยอดเยี่ยมกว่าสุขอื่นๆ

เพราะฉะนั้น “นตฺถิ  สนฺติปรํ  สุขํ” จึงต้องแปลว่า สุขอื่น “ยิ่งกว่า” สันติไม่มี (ไม่มีสุขอื่นยิ่งกว่าสันติ) 

ไม่ใช่ – สุขอื่น “นอกจาก” สันติไม่มี (ไม่มีสุขอื่นนอกจากสันติ) – ซึ่งผิดความจริง

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “สนฺติปรํ” ว่า higher than calm (สูงกว่าความสงบ) หมายความว่า สุขอื่นๆ ก็มี แต่สุขที่จะ “สูงกว่าความสงบ” ไม่มี

นี่เป็นอีกเรื่องหนึ่งที่เอาไปพูดกันผิดๆ เพราะไม่รู้บาลี 

ความเห็นของผมยังไม่หมดครับ

นาวาเอก ทองย้อย แสงสินชัย

๒๕ พฤศจิกายน ๒๕๖๒

๑๕:๑๕

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

ใครควรศึกษาพระไตรปิฎก (๓) (๓)https://www.facebook.com/tsangsinchai/posts/2609338149159906……………………………………

ใส่ความเห็น

อีเมลของคุณจะไม่แสดงให้คนอื่นเห็น ช่องข้อมูลจำเป็นถูกทำเครื่องหมาย *