อันธะ + อันทัช
อันธะ + อันทัช
—————
คำว่า “เวไนยสัตว์” พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต บอกไว้ว่า –
……………………………………..
เวไนยสัตว์: สัตว์ผู้ควรแก่การแนะนำสั่งสอน, สัตว์ที่พึงแนะนำได้, สัตว์ที่พอดัดได้สอนได้
……………………………………..
คำว่า “สัตว์” ในที่นี้หมายถึง คน หรือ human being ไม่ใช่ animal
ยกคำฝรั่งมากำกับ เพราะคนสมัยนี้เห็นคำฝรั่งแล้วเข้าใจความหมายของคำไทยที่มาจากบาลีสันสกฤตได้ดีกว่าอธิบายเป็นภาษาไทย
คนปกติ แนะนำกันครั้งเดียวหรือสองครั้งก็ย่อมเข้าใจได้ แต่บางคนแนะนำครั้งเดียว สองครั้ง หรือแม้หลายครั้ง ก็ยังไม่เข้าใจทันที แต่ถ้าผู้แนะนำมีความอดทนและมีเมตตาเป็นที่ตั้ง ใช้วิธีพิเศษ คือแนะนำพร่ำสอนกันเรื่อยไป เป็นเดือน เป็นปี หรือหลายปี หรืออาจเกือบตลอดชีวิต ก็จะค่อยๆ เข้าใจไปทีละน้อย จนในที่สุดก็สามารถเข้าใจแจ่มแจ้งได้ทั้งหมด
บุคคลเช่นนี้แหละเรียกว่า “เวไนยสัตว์”
คำว่า “เวไนยสัตว์” หรือ “เวเนยฺย” มีความหมายเหมือนคำว่า “เนยยะ” ในบุคคลที่ท่านเปรียบเหมือนบัว ๔ เหล่า คือ –
๑ อุคฆฏิตัญญู (อุก-คะ-ติ-ตัน-ยู) ผู้รู้เข้าใจได้ฉับพลันเพียงแต่ยกหัวข้อขึ้นแสดง เหมือนดอกบัวที่โผล่พ้นน้ำ พอสัมผัสแสงอาทิตย์ก็บานทันที
๒ วิปจิตัญญู (วิ-ปะ-จิ-ตัน-ยู) ผู้รู้เข้าใจต่อเมื่อได้ฟังคำขยายความ เหมือนดอกบัวที่ปริ่มน้ำ จักบานในวันพรุ่งนี้
๓ เนยยะ (เนย-ยะ) ผู้ที่พอจะแนะนำต่อไปได้ เหมือนดอกบัวที่ยังไม่โผล่พ้นน้ำ แต่จักโผล่ขึ้นและบานในวันต่อๆ ไป
๔ ปทปรมะ (ปะ-ทะ-ปะ-ระ-มะ) ผู้ที่ต้องใช้ตัวบท (ปท-) หรือถ้อยคำพร่ำสอนมาก (ปรมะ) เป็นพิเศษ แต่กระนั้นก็ยังรับรองไม่ได้ว่าจะเข้าใจได้หรือไม่ เหมือนบัวที่จมอยู่ใต้น้ำ มีโอกาสที่จะกลายเป็นภักษาแห่งปลาและเต่าได้ง่าย
บัวเหล่าที่ ๔ คือ “ปทปรมะ” นี้ บางอาจารย์อธิบายว่า คือคนที่เรียนรู้หลักธรรมไว้ได้มาก อธิบายได้คล่อง พูดเก่ง เขียนเก่ง แต่ตัวเองไม่เคยปฏิบัติ จึงไม่มีโอกาสที่จะได้ลิ้มรสธรรม
……………………………….
บัว ๔ เหล่า หรือ ๓ เหล่ากันแน่ ยกไปอภิปรายกันอีกเวทีหนึ่ง
ผู้สงสัยหรือสนใจควรศึกษาตรวจสอบให้ชัดเจนต่อไป
……………………………….
บุคคลที่ตรงกันข้ามกับ “เวไนย” = พอแนะนำได้ ก็คือ บุคคลที่แนะนำไม่ได้ ซึ่งน่าจะมี ๒ ลักษณะ คือ –
๑ “อันธะ” = ผู้มืดบอด เช่น คนบ้า คนวิกลจริต หรือคนปัญญาอ่อน นับว่าเป็นคนบกพร่องทางสมอง เป็นพวกที่น่าสงสาร
๒ “อันทัช” (untouchable) = ผู้แตะต้องไม่ได้ คือคนที่ไม่ยอมให้ใครแนะนำ แม้จะทำผิด ทำบกพร่อง ก็ไม่พอใจที่จะให้ใครมาวิพากษ์วิจารณ์หรือตำหนิชี้แนะ นับว่าเป็นคนบกพร่องทางความคิด เป็นพวกที่น่าสงสารที่สุด
“อันธะ” เป็นกรรมของสัตว์
แต่ “อันทัช” เป็นความวิบัติของคน
พลเรือตรี ทองย้อย แสงสินชัย
๒๖ ธันวาคม ๒๕๖๔
๑๖:๔๑
…………………………………….
อันธะ + อันทัช