นิมิต (1) (บาลีวันละคำ 332)

นิมิต (1)

อ่านว่า นิ-มิด บาลีเป็น “นิมิตฺต” อ่านว่า นิ-มิด-ตะ

“นิมิตฺต” แยกเป็น นิ (คำอุปสรรค = เข้า, ลง) + มิตฺต (ธาตุและปัจจัยผ่านกรรมวิธีทางไวยากรณ์ ไม่ใช่ “มิตฺต” ที่แปลว่า เพื่อน) = นิมิตฺต แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่กำหนดผลของตนไว้” “สิ่งเป็นที่อันเขาใส่ผลไว้แล้ว” “สิ่งที่ใช้เป็นเครื่องกำหนด”

“นิมิตฺต – นิมิต” มีความหมายหลายอย่าง คือ เครื่องแสดง (sign), สิ่งบอกเหตุ, การทำนาย, รูปร่างภายนอก, ตำหนิ (ของร่างกาย), ลักษณะ, คุณสมบัติ, ปรากฏการณ์, เครื่องหมาย (mark), จุดมุ่งหมาย, หลักฐาน, เหตุผล, เงื่อนไข

ความหมายสามัญของ “นิมิต” คือ “เครื่องหมายแสดง-”

ในภาษาไทย บางทีก็พูดว่า “นิมิตหมาย” เช่น “การมาเยือนของประธานาธิบดีสหรัฐเป็นนิมิตหมายที่ดีของความสัมพันธ์ระหว่างประเทศทั้งสอง”

“นิมิต” ที่เราคุ้นกันคำหนึ่งคือ “ลูกนิมิต” คือลูกกลม ๆ ประมาณเท่าบาตร มักทำด้วยหิน ฝังเป็นเครื่องหมายแสดงแนวเขตอุโบสถ

“ลูกนิมิต” ภาษาบาลีใช้ว่า “นิมิตฺต” คำเดียว (ไม่ใช่ นิมิตฺตปุตฺต = ลูกนิมิต !)

“นิมิต” เป็นคนละคำกับ “มิตร” ระวัง อย่าเขียนผิดเป็น “นิมิตร”

พระพุทธพจน์ :

อนิมิตฺตมนญฺญาตํ  มจฺจานํ  อิธ  ชีวิตํ

ชีวิตมนุษย์น้อยนิด ไป่มีนิมิตสุดหยั่งถึง

——————

(ได้นิมิตจากท่าน Salapakjai ศาลาพักใจ Ja)

บาลีวันละคำ (332)

9-4-56

นิมิตฺต = นิมิต, เหตุ, ปัจจัย, เครื่องหมาย (ศัพท์วิเคราะห์)

อตฺตโน ผลํ นิมฺมินาตีติ นิมิตฺตํ สิ่งที่กำหนดผลของตนไว้

นิ บทหน้า มา ธาตุ ในความหมายว่ากะ, กำหนด ต ปัจจัย แปลง อา เป็น อิ

นิมียติ ปกฺขิปียติ เอตฺถ ผลํ ตทายตฺตวุตฺติตายาติ มินิมฺตํ สิ่งเป็นที่อันเขาใส่ผลไว้แล้ว

นิ บทหน้า มิ ธาตุ ในความหมายว่าใส่ ต ปัจจัย

นิมียนฺติ อนุมียนฺติ เอเตนาติ นิมิตฺตํ สิ่งเป็นเครื่องอันเขากำหนด คือใช้เป็นเครื่องหมาย

นิ บทหน้า มา ธาตุ ในความหมายว่านับ ต ปัจจัย แปลง อา เป็น อิ

นิมิตฺต = องคชาต, เครื่องหมายเพศ

อุทกํ นีหริตฺวา มิหตีติ นิมิตฺตํ อวัยวะที่หลั่งน้ำออกมา

นิ บทหน้า มิห ธาตุ ในความหมายว่าไหล, หลั่ง ต ปัจจัย แปลง ห เป็น ต

นิมิตฺต (บาลี-อังกฤษ)

(นปุง.) (เทียบ สัน. นิมิตฺต, แห่ง มา)

๑ เครื่องหมาย (sign), นิมิต, สิ่งบอกเหตุ, การทำนาย sign, omen, portent, prognostication

๒ รูปร่างภายนอก, ตำหนิ (ของร่างกาย), ลักษณะ, คุณสมบัติ, ปรากฏการณ์ outward appearance, mark, characteristic, attribute, phenomenon

๓ เครื่องหมาย (mark), จุดมุ่งหมาย ใน นิมิตฺตํ กโรติ ตั้งจุดมุ่งหมาย, ทำที่หมายไว้ mark, aim: in nimittaŋ karoti to pick out the aim, to mark out

๔ องคชาต sexual organ

๕ หลักฐาน, เหตุผล, เงื่อนไข ground, reason, condition

sign เครื่องหมาย, เครื่องหมายแสดง, เครื่องแสดง, สัญลักษณ์

mark เป้า, กลางใจดำ, ที่หมาย, วัตถุประสงค์ เครื่องหมาย, เป็นเครื่องหมาย, หมาย, แต้ม, จด

(สอ เสถบุตร)

นิมิต ๑

ก. นิรมิต, สร้าง, แปลง, ทํา. (ป. นิมฺมิต; ส. นิรฺมิต).

นิมิต ๒

น. เครื่องหมาย, ลาง, เหตุ, เค้ามูล; (แบบ) อวัยวะสืบพันธุ์. (ป., ส. นิมิตฺต).

ลูกนิมิต

น. ลูกที่ทํากลม ๆ ประมาณเท่าบาตร มักทำด้วยหิน ใช้ฝังเป็นเครื่องหมายเขตอุโบสถ.

นิมิตผูกพัทธสีมา

Salapakjai ศาลาพักใจ Ja ๗ มี.ค.๕๖

ดูโพสในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย