โลกวัชชะ (บาลีวันละคำ 367)
โลกวัชชะ
อ่านว่า โล-กะ-วัด-ชะ
บาลีเป็น “โลกวชฺช”
“โลกวชฺช” ประกอบด้วย โลก + วชฺช
“โลก” หมายถึงหมู่มนุษย์, ชาวโลก, สังคม (“โลก” แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่จะพินาศไป” “สิ่งที่จะย่อยยับไป”)
“วชฺช” แปลว่า ควรกล่าว, ควรพูดติ, ควรถูกตำหนิ (มีความหมายอย่างอื่นอีก)
โลก + วชฺช = โลกวชฺช = โลกวัชชะ แปลเอาความว่า “เรื่องที่เป็นความผิดตามความเห็นของชาวโลก”
“โลกวัชชะ” เป็นคำที่ใช้เกี่ยวกับพระสงฆ์ มีความหมายว่า พฤติกรรม การกระทำ ข้อเสียหาย ที่สังคมติเตียนว่าไม่เหมาะสมกับสมณะ
โลกวัชชะ เป็นคำที่คู่กับ “ปณฺณตฺติวชฺช” (ปัน-นัด-ติ-วัด-ชะ)
ปณฺณตฺติ (= ข้อบัญญัติ) + วชฺช เขียนแบบไทยเป็น “ปัณณัตติวัชชะ”แปลว่า “เรื่องที่มีความผิดตามข้อบัญญัติ” คือมีศีลบัญญัติห้ามไว้
คำคู่นี้ มีความหมาย ตามตัวอย่างดังนี้ :
– พระตัดหญ้าในวัด ชาวบ้านอาจมองว่าพระขยันดี แต่ที่จริงเป็นความผิดเพราะมีพุทธบัญญัติห้ามไว้ อย่างนี้เรียกว่า ปัณณัตติวัชชะ
– พระสงฆ์เข้าไปเดินเล่นในห้างสรรพสินค้า แม้ไม่มีข้อห้ามในศีล 227 ข้อ แต่ชาวบ้านตำหนิ อย่างนี้เรียกว่า โลกวัชชะ
อีกนัยหนึ่งว่า
– เรื่องที่พระทำ ถือว่าผิด แต่ชาวบ้านทำ ไม่ผิด เช่น พระฉันข้าวในเวลาวิกาล ผิดพุทธบัญญัติ ชาวบ้านกินอาหารหลังเที่ยง ไม่ผิด อย่างนี้คือ ปัณณัตติวัชชะ มีโทษคือผิดเฉพาะทางพระวินัย
– เรื่องที่พระทำก็ผิด ชาวบ้านทำก็ผิด เช่น ลักขโมยของเขา อย่างนี้คือ โลกวัชชะ มีโทษคือผิดทางกฎหมายด้วย
: ปัณณัตติวัชชะ กฎของสงฆ์ ตามพุทธบัญญัติ
: โลกวัชชะ กฎของบ้านเมือง หรือตามที่สังคมตำหนิ
แม้จะไม่ผิดกฎหมาย แต่ถ้าชาวบ้านเขาตำหนิ
คนที่มีสติย่อมจะไม่ทำ
บาลีวันละคำ (367)
15-5-56
โลก+วชฺช โทษหรือความผิดทางโลกที่เกิดขึ้นเนือง ๆ มิลินฺ.266; ขุ.อ.190.
—vajja common sins Miln 266; KhA 190.
“โลก” แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่จะพินาศไป” “สิ่งที่จะย่อยยับไป”
ในทางธรรม นัยหนึ่งท่านแบ่งโลกเป็น ๓ ชนิด คือ
๑. สังขารโลก โลกคือสังขาร = สรรพสิ่งที่เกิดจากการปรุงประสมขึ้น เข้าใจง่ายๆ คือ ร่างกายตัวตนของแต่ละคน
๒. สัตวโลก โลกคือหมู่สัตว์ = สรรพชีพที่มีชีวิตเคลื่อนไหวไปมา
๓. โอกาสโลก โลกคือแผ่นดิน = สรรพฐานที่เป็นภพภูมิอันมีในจักรวาล
โลก ๑ = โลก, สัตวโลก (ภุวน) (ศัพท์วิเคราะห์)
ลุชฺชติ ปลุชฺชตีติ โลโก ผู้จะพินาศไป
ลุชฺ ธาตุ ในความหมายว่าพินาศ ณ ปัจจัย แปลง ช เป็น ก
ลุจฺจติ ปลุจฺจติ วินาสํ คจฺฉตีติ โลโก ผู้จะย่อยยับไป
ลุจฺ ธาตุ ในความหมายว่าย่อยยับ, พินาศ อ ปัจจัย แปลง จ เป็น ก
โลก ๒ = ตัวตน, กาย (อตฺตา กาย)
โลกียติ ทิสฺสตีติ โลโก ร่างอันเขาเห็นอยู่
โลก ธาตุ ในความหมายว่าเห็น, ปรากฏ อ ปัจจัย
โลกติ ปติฏฺฐหติ เอตฺถ ปุญฺญปาปํ ตพฺพิปาโก จาติ โลโก ร่างเป็นที่ตั้งอยู่แห่งบุญบาปและผลแห่งบุญบาปนั้น (โลก + อ)
โลก (ประมวลศัพท์)
แผ่นดินเป็นที่อาศัย, หมู่สัตว์ผู้อาศัย; โลก ๓ คือ
๑. สังขารโลก โลกคือสังขาร
๒. สัตวโลก โลกคือหมู่สัตว์
๓. โอกาสโลก โลกคือแผ่นดิน;
อีกนัยหนึ่ง
๑. มนุษยโลก โลกมนุษย์
๒. เทวโลก โลกสวรรค์ ทั้ง ๖ ชั้น
๓. พรหมโลก โลกของพระพรหม
สังขารโลก (ประมวลศัพท์)
โลกคือสังขาร ได้แก่ชุมนุมแห่งสังขารทั้งปวงอันต้องเป็นไปตามธรรมดาแห่งเหตุปัจจัย
โลก ป.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)
โลก, สัตว์โลก, พลเมือง
โลก, โลก-
[โลก, โลกะ-, โลกกะ-] น. แผ่นดิน, โดยปริยายหมายถึงหมู่มนุษย์ เช่น ให้โลกนิยม; ส่วนหนึ่งแห่งสกลจักรวาล เช่น มนุษยโลก เทวโลก พรหมโลก โลกพระอังคาร; (ภูมิ) ดาวเคราะห์ดวงหนึ่ง มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ ๕ ในระบบสุริยะ เป็นที่อยู่อาศัยของมนุษย์และสิ่งมีชีวิตทั้งหลาย ลักษณะอย่างรูปทรงกลม มีเส้นผ่าศูนย์กลางที่ศูนย์สูตรยาว ๑๒,๗๕๕ กิโลเมตร ศูนย์กลางที่ขั้วโลกยาว ๑๒,๗๑๑ กิโลเมตร มีเนื้อที่บนผิวโลก ๕๑๐,๙๐๓,๔๐๐ ตารางกิโลเมตร. (ป., ส.).
โลกวชฺช นป.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)
สิ่งที่ชาวโลกติเตียน.
โลกวัชชะ (ประมวลศัพท์)
อาบัติที่เป็นโทษทางโลก คือคนสามัญที่มิใช่ภิกษุทำเข้าก็เป็นความผิดความเสียหาย เช่น โจรกรรม ฆ่ามนุษย์ ทุบตีกัน ด่ากัน เป็นต้น; บางทีว่าเป็นข้อเสียหายที่ชาวโลกเขาติเตียนถือว่าไม่เหมาะสมกับสมณะ เช่น ดื่มสุรา เป็นต้น; เทียบ ปัณณัตติวัชชะ
ปัณณัตติวัชชะ
อาบัติที่เป็นโทษทางพระบัญญัติ คือคนสามัญทำเข้าไม่เป็นความผิดความเสียหาย เป็นความผิดเฉพาะแก่ภิกษุ โดยฐานละเมิดพระบัญญัติ เช่น ฉันอาหารในเวลาวิกาล ขุดดิน ใช้จีวรที่ไม่ได้พินทุ นั่งนอนบนเตียงตั่งที่ไม่ได้ตรึงเท้าให้แน่น เป็นต้น; เทียบ โลกวัชชะ
โลกวัชชะ
[โลกะ-] น. โทษทางโลก, อาบัติที่เป็นโทษทางโลก, ข้อเสียหายที่ชาวโลกติเตียนว่าไม่เหมาะสมกับสมณะ คือ สิ่งที่ภิกษุหรือคนทั่วไปที่ไม่ใช่ภิกษุทำ ก็เป็นความผิดความเสียหายเหมือนกัน เช่น ทําโจรกรรม ฆ่ามนุษย์ ทะเลาะวิวาท. (ป.).