บุญ-ทาน (บาลีวันละคำ 370)

Admin ชมรมธรรมธารา 19 พฤษภาคม 20131 พฤษภาคม 2021 บาลีวันละคำ

บุญ-ทาน

“บุญ” ไทยอ่านว่า บุน บาลีเป็น “ปุญฺญ” อ่านว่า ปุน-ยะ แปลตามรากศัพท์ว่า “การกระทำที่ชำระสันดานของผู้ทำให้สะอาด” ความหมายที่เข้าใจกันทั่วไปคือ การกระทําดีตามหลักคําสอนในศาสนา

“ทาน” ไทยอ่านว่า ทาน บาลีอ่านว่า ทา-นะ แปลว่า การให้, การเผื่อแผ่, การแบ่งปัน, ความเอื้อเฟื้อ, ของบริจาค

(ดูเพิ่มเติมที่คำว่า ปุญฺญ และ ทาน)

บุญ กับ ทาน เหมือนกันหรือต่างกัน ?

คนส่วนมากเข้าใจว่า –

บุญ คือถวายของแก่พระสงฆ์ เช่นตักบาตร หรือบริจาคให้แก่กิจการการกุศล เรียกว่า “ทำบุญ”

ทาน คือให้แก่คนธรรมดาหรือให้แก่สัตว์ เช่นให้เงินคนขอทาน หรือให้อาหารแก่สุนัข เรียกว่า “ให้ทาน”

หลักความเข้าใจที่ถูกต้องแบบง่ายๆ คือ “บุญ คือความดีทั้งปวง, ทาน คือวิธีทำบุญแบบหนึ่ง”

ท่านจำแนกทางเกิดของบุญ หรือวิธีทำบุญไว้ 10 วิธี ดังนี้ –

1. ทาน – การให้ = “ทำบุญให้ทาน”

2. ศีล – ควบคุมพฤติกรรม = “ทำบุญถือศีล”

3. ภาวนา – อบรมจิตใจ = “ทำบุญภาวนา”

4. อปจายนะ – อ่อนน้อมถ่อมตน = “ทำบุญไหว้พระ”

5. เวยยาวัจจะ – ช่วยขวนขวายรับใช้ = “ทำบุญช่วยงาน”

6. ปัตติทาน – เฉลี่ยส่วนความดีให้ผู้อื่น = “ทำบุญแบ่งบุญ”

7. ปัตตานุโมทนา – ยินดีความดีของผู้อื่น = “ทำบุญโมทนา”

8. ธัมมัสสวนะ – ฟังธรรม = “ทำบุญฟังธรรม”

9. ธัมมเทสนา – สั่งสอนธรรม = “ทำบุญให้ธรรม”

10. ทิฏฐุชุกรรม – ปรับความเห็นให้ถูกธรรม = “ทำบุญเห็นถูก”

: ทำบุญให้ทานต้องควักกระเป๋า ทำบุญอีกเก้า มือเปล่าก็ทำได้

—————–

(ตอบคำถามจากการไปร่วมเสวนาธรรมที่องค์การพุทธศาสนิกสัมพันธ์แห่งโลกเมื่อ ๑๘ พฤษภาคม ๒๕๕๖)

บาลีวันละคำ (370)

19-5-56

บุญ, บุญ-

[บุน, บุนยะ-] น. การกระทําดีตามหลักคําสอนในศาสนา; ความดี, คุณงามความดี.ว. ดี เช่น คนใจบุญ, มีคุณงามความดี เช่น คนมีบุญ. (ป. ปุญฺ; ส. ปุณฺย).

ทาน นป.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)

ทาน, การให้, การเผื่อแผ่, การแบ่งปัน, ความเอื้อเฟื้อ, ของบริจาค; ความบริสุทธิ, ภาค, ส่วน, การตัด; น้ำมันช้างตกมัน, น้ำมันไหลจากหมวกหูช้าง, เมื่อช้างตกมัน.

ทาน ๑, ทาน-

[ทานะ-, ทานนะ-] น. การให้, มักใช้ประกอบท้ายคำอื่น เช่น ธรรมทาน วิทยาทาน; สิ่งที่ให้ มักหมายถึงเงินหรือสิ่งของที่คนให้แก่คนยากจน, เป็นธรรมข้อ ๑ ในทศพิธราชธรรม. (ดู ทศพิธราชธรรม หรือ ราชธรรม). (ป., ส.).

บุญกิริยาวัตถุ (ประมวลศัพท์)

สิ่งที่เป็นที่ตั้งแห่งการทำบุญ, เรื่องที่จัดเป็นการทำบุญ, ทางทำความดี,

หมวด ๓ คือ

๑. ทานมัย ทำบุญด้วยการให้

๒. สีลมัย ทำบุญด้วยการรักษาศีลและประพฤติดี

๓. ภาวนามัย ทำบุญด้วยการเจริญภาวนา;

หมวด ๑๐ คือ

๑. ทานมัย

๒. สีลมัย

๓. ภาวนามัย

๔. อปจายนมัย ด้วยการประพฤติอ่อนน้อม

๕. เวยยาวัจจมัย ด้วยการช่วยขวนขวายรับใช้