กลียุค (บาลีวันละคำ 371)
กลียุค
อ่านว่า กะ-ลี-ยุก
บาลีเป็น “กลิยุค” อ่านว่า กะ-ลิ-ยุ-คะ ประกอบด้วย กลิ + ยุค
“กลิ” แปลว่า โทษ, ความชั่ว, บาป, ความปราชัย, ความพ่ายแพ้, เคราะห์ร้าย, ความระทมทุกข์ ภาษาไทยใช้ว่า “กลี” (อิ เป็น อี) แผลงเป็น “กาลี” ก็มี
“ยุค” ความหมายเดิมคือ ชั่วคนที่ครองคู่กันแล้วมีลูกสืบเชื้อสาย (ฝรั่งแปลว่า generation) หมายถึง คราว, สมัย, ระยะกาลที่จัดแบ่งตามช่วงอายุของคนและตามเหตุการณ์หรือสภาพความเป็นไปของโลก
ตามคติของพราหมณ์ แบ่งอายุของโลกออกเป็น 4 ยุค คือ
1. กฤดายุค แปลว่า “ยุคทำเสร็จแล้ว” ศีลธรรมมีเต็มเปี่ยม (เทียบหน้าลูกเต๋ามีสี่แต้ม) มนุษย์มีแต่ความสุข ไม่ต้องลำบาก เพราะทุกอย่าง “ทำเสร็จแล้ว”
2. ไตรดายุค แปลว่า “ยุคมีสาม” ศีลธรรมพร่องไปส่วนหนึ่ง ยังมีอยู่สามส่วน (เทียบหน้าลูกเต๋ามีสามแต้ม) มนุษย์รู้จักทุกข์บ้าง แต่สุขมากกว่า
3. ทวาบรยุค แปลว่า “ยุคเหลืออีกสอง” ศีลธรรมเสื่อมไปครึ่งหนึ่ง (เทียบหน้าลูกเต๋ามีสองแต้ม) สุขกับทุกข์พอๆ กัน
4. กลียุค แปลว่า “ยุคชั่วร้าย” ศีลธรรมเหลือเพียงส่วนเดียว (เทียบหน้าลูกเต๋ามีแต้มเดียว) มนุษย์มีแต่ทุกข์ยากเดือดร้อน สุขบ้างก็น้อยเต็มที
“กลิยุค-กลียุค” มีความหมายที่เข้าใจกันในภาษาไทยว่า ยุคสมัยแห่งความเดือดร้อน วุ่นวาย ผู้คนเบียดเบียนล้างผลาญกันอย่างไม่เลือกหน้า ความชั่วที่เหลือเชื่อของมนุษย์ จะได้เห็นกันในยุคนี้
คาถากันทุกข์ :
ถ้าฝึกใจให้เป็นดั่ง “บัวบานเหนือถ่านเพลิง” ได้เมื่อไร
อยู่ในยุคไหนๆ ก็ไม่ต้องกลัวทุกข์
——————-
(ตามอัชเฌสนาพจน์ของพระคุณท่าน อาทิตฺตเมธี ภิกฺขุ)
บาลีวันละคำ (371)
20-5-56
กลิ (ปุง.) (บาลี-อังกฤษ)
๑. ลูกสกาที่อับโชค
๒. การทอดลูกสกาที่อับโชค, โชคร้าย, เป็นเครื่องหมายแห่งโชคร้าย, ข้อเสีย
๓. ยุคสุดท้ายในยุคทั้ง ๔ ของโลก
๔. บาป, คนบาป
๕. น้ำลาย, ฟอง (น้ำลายที่ปาก)
ยุค (นปุง.)
๑. แอก, ไม้ขวางเทียมคันไถ หรือเทียมรถ
๒. หนึ่งคู่, สองตัว
๓. (เกี่ยวเนื่องโดยสืบสาย) ชั่วคน generation, ยุค an age
กลิยุค (นปุง.)
๑ ใน ๔ (หรือ ๘) ยุคของโลก, ยุคแห่งความชั่ว ความทุกข์ และเคราะห์กรรม
กลิ = โทษ, ความชั่ว, บาป, ความปราชัย, ความพ่ายแพ้
กลียติ ปริมียตีติ กลิ ภาวะอันเขานับ
กล ธาตุ ในความหมายว่านับ, คำนวณ อิ ปัจจัย
กลิยุค = กลียุค, ยุคแห่งโทษ, ยุคแห่งบาป, ยุคแห่งความปราชัย
กลิโน ยุโค กลิยุโค ยุคแห่งโทษ ฯลฯ กลิ + ยุค
ยุค = คู่, สิ่งที่เป็นคู่กัน, แอก (ยุคล, ทฺวนฺท, ยม, ยมก, ยมล)
ยุชตีติ ยุคํ สิ่งที่ประกอบกันอยู่
ยุช ธาตุ ในความหมายว่าประกอบ อ ปัจจัย แปลง ช เป็น ค
(ศัพท์วิเคราะห์)
กลิ ป.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)
กลี, บาป, โทษ, เคราะห์ร้าย, ความระทมทุกข์.
กลี
[กะลี] น. สิ่งร้าย, โทษ; เรียกโรคห่าที่เป็นแก่สัตว์เลี้ยงเช่นเป็ด ไก่ วัว ควาย; ด้านของลูกสกาที่มีแต้มเดียว คือมีแต่ทางแพ้; ชื่อผีร้ายหรือผีการพนันตามคติของพราหมณ์.ว. ร้าย, ไม่เป็นมงคล, มักใช้ว่า กาลี. (ป., ส. กลิ).
ยุค ๑
น. แอก. (ป., ส.).
ยุค ๒
น. คู่, ทั้งสอง. (ป., ส.).
ยุค ๓
น. คราว, สมัย, เช่น ยุคมืด ยุคหิน; กําหนดเวลาของโลก มี ๔ ยุค. (ดู จตุรยุค). (ป., ส.).
จตุรยุค
น. ยุคทั้ง ๔ คือ กฤดายุค ไตรดายุค ทวาบรยุค กลียุค.
กฤดายุค
[กฺริดา-] น. ชื่อยุคแรกของจตุรยุคตามคติของพราหมณ์ ในยุคนี้มนุษย์มีธรรมะสูงสุด คือ เต็ม ๔ ใน ๔ ส่วน และมีอายุยืนยาวที่สุด. (ส. กฺฤตยุค). (ดู จตุรยุค).
ไตรดายุค
[ไตฺร-] น. ชื่อยุค ที่ ๒ ของจตุรยุคตามคติของพราหมณ์ ในยุคนี้ธรรมะและอายุของมนุษย์ลดลงเหลือ ๓ ใน ๔ ส่วนเมื่อเทียบกับในสมัยกฤดายุค. (ส. เตฺรตายุค; ป. เตตายุค). (ดู จตุรยุค).
ทวาบร
[ทะวาบอน] น. ด้านของลูกสกาที่มี ๒ แต้ม. (ส. ทฺวาบร).
ทวาบรยุค
[ทะวาบอระ-] น. ชื่อยุคที่ ๓ ของจตุรยุคตามคติของพราหมณ์ ในยุคนี้ธรรมะและอายุของมนุษย์ลดลงเหลือเพียง ๒ ใน ๔ ส่วนเมื่อเทียบกับในสมัยกฤดายุค. (ดู จตุรยุค).
กลียุค
[กะลี-] น. ชื่อยุคที่ ๔ ของจตุรยุคตามคติของพราหมณ์ ในยุคนี้ธรรมะของมนุษย์ลดลงเหลือเพียง ๑ ใน ๔ ส่วน เมื่อเทียบกับในสมัยกฤดายุค และอายุของมนุษย์ก็สั้นลงโดยไม่มีกำหนดเวลาแน่นอน. (ป., ส. กลิยุค). (ดู จตุรยุค).