ยามา (บาลีวันละคำ 3,510)
ยามา
สวรรค์ชั้นที่สาม
อ่านตรงตัวว่า ยา-มา
“ยามา” รูปคำเดิมเป็น “ยาม” อ่านว่า ยา-มะ รากศัพท์มาจาก ยา (ธาตุ ไป; ถึง, บรรลุ) + ม ปัจจัย
: ยา + ม = ยาม (ปุงลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า (1) “เทพผู้ไปจากทุกข์” (2) “เทพผู้ถึงสุขทิพย์” หมายถึง สวรรค์ชั้นยามา, เทพชั้นยามา
“ยาม” เป็นคุณศัพท์ขยายคำว่า “เทวา” (เทวดาทั้งหลาย) เปลี่ยนรูปเป็น “ยามา” (ยา-มา)
พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปลคำว่า “ยามา” ว่า inhabitants of Yamaloka (ผู้อยู่ในยมโลก)
และอธิบายไว้ว่า one who belongs to Yama or the ruler of the Underworld; a subject of Yama; the realm of Yama (ผู้เป็นพญายม หรือผู้ปกครองยมโลก; คนในบังคับของพระยม, อาณาจักรพระยม)
ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 บอกไว้ว่า –
“ยามา : (คำนาม) ชื่อสวรรค์ชั้นที่ ๓ แห่งสวรรค์ ๖ ชั้น ได้แก่ จาตุมหาราชหรือจาตุมหาราชิกหรือจาตุมหาราชิกา ดาวดึงส์ ยามา ดุสิต นิมมานรดี และปรนิมมิตวสวัตดี, มีท้าวสุยามเป็นผู้ครอง.”
ต่อมา พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 ปรับแก้คำนิยามใหม่เป็นดังนี้ –
“ยามา : (คำนาม) ชื่อสวรรค์ชั้นที่ ๓ แห่งสวรรค์ ๖ ชั้น มีท้าวสุยามเป็นใหญ่ในชั้นนี้. (ดู ฉกามาพจร ประกอบ).”
โปรดสังเกตและเปรียบเทียบคำนิยามของพจนานุกรมฯ ทั้ง 2 ฉบับ แล้วศึกษาวิธีคิดของคณะกรรมการผู้จัดทำ
พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต บอกไว้ว่า
“ยามะ, ยามา : สวรรค์ชั้นที่ ๓ มีท้าวสุยามเทพบุตรปกครอง.”
ขยายความ :
คัมภีร์มธุรัตถวิลาสินี (อรรถกถาแห่งคัมภีร์พุทธวงศ์) หน้า 521 ตอนอธิบายโคตมพุทฺธวงศ์ บรรยายความตอนที่พระพุทธเจ้าเสด็จลงจากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์เมื่อเสด็จขึ้นไปโปรดพระพุทธมารดาเป็นเวลา 3 เดือนในพรรษาที่ 7 นับจากตรัสรู้ มีความตอนหนึ่งกล่าวถึงสุยามเทพบุตร ดังนี้
…………..
ตสฺมึ สมเย สกฺโก เทวราชา วิชยุตฺตรํ นาม สงฺขํ ธมมาโน อฏฺฐาสิ ฯ โส กิร สงฺโข วีสหตฺถสติโก อโหสิ ฯ
กาลครั้งนั้น ท้าวสักเทวราชทรงยืนเป่าสังข์วิชยุดร ว่ากันว่าสังข์นั้นยาวสองพันศอก.
ปญฺจสิโข คนฺธพฺพเทวปุตฺโต ติคาวุตายตํ เพฬุวปณฺฑุวีณํ อาทาย วาทยมาโน มงฺคลยุตฺตานิ คีตานิ คายมาโน อฏฺฐาสิ ฯ
ปัญจสิขคนธรรพ์เทพบุตรถือพิณสีเหลืองดังผลมะตูมยาวสามคาวุต ยืนบรรเลงขับร้องมงคลคีตา
สุยาโม เทวราชา ติคาวุตายตํ สรทสมยรชนิกรสสฺสิริกํ ทิพฺพจามรํ คเหตฺวา มนฺทํ มนฺทํ พีชยมาโน อฏฺฐาสิ ฯ
ท้าวสุยามเทวราชทรงถือทิพยจามรอันมีสิริดังดวงจันทร์ในสรทฤดูยาวสามคาวุต ยืนถวายงานพัดรำเพยลมอ่อนๆ
พฺรหฺมา จ สหมฺปติ ติโยชนวิตฺถตํ ทุติยมิว ปุณฺณจนฺทํ เสตจฺฉตฺตํ ภควโต อุทฺธํ ธาเรตฺวา อฏฺฐาสิ ฯ
ส่วนท้าวสหัมบดีพรหมยืนกั้นฉัตรดังจันทร์ดวงที่สองกว้างสามโยชน์ไว้เบื้องบนพระผู้มีพระภาคเจ้า
…………..
ประวัติท้าวสุยามและบทบาทอื่นๆ ยังไม่พบในคัมภีร์
แถม :
พึงระวัง สวรรค์ชั้นนี้ชื่อ “ยามา” อย่าเข้าใจผิดเป็น “มายา”
บาลี 2 คำนี้ สลับเสียงสลับคำเหมือนจะล้อกัน แต่เป็นคนละคำกัน และมีความหมายคนละอย่าง
“มายา” เป็นคำบาลีที่เราค่อนข้างคุ้น มีความหมายว่า การลวง, การแสร้งทํา, เล่ห์กล
ผู้ที่ไม่คุ้นกับชื่อ “ยามา” มักเข้าใจผิดว่าสวรรค์ชั้นนี้ชื่อ “มายา” ซ้ำยังอธิบายว่า เป็นสวรรค์ชั้นที่มีความสวยงามชวนพิศวงหลงใหลราวกับมนตร์เสน่ห์มายา
น่าเชื่อ แต่โปรดทราบว่า ไม่ใช่
“ยามา” ไม่ใช่ “มายา”
…………..
ดูก่อนภราดา!
: เรียนคำ จบ
: เรียนคน ไม่จบ
#บาลีวันละคำ (3,510)
21-1-65
…………………………….