อาวาส (บาลีวันละคำ 420)

อาวาส

บาลีอ่านว่า อา-วา-สะ

ภาษาไทยอ่านว่า อา-วาด

“อาวาส” รากศัพท์คือ อา + วส (ธาตุ = อยู่) + ณ ปัจจัย

ณ ปัจจัย หรือปัจจัยที่เนื่องด้วย ณ (เช่น เณ ณฺย) มักไม่ปรากฏตัว ณ (ภาษาสูตรไวยากรณ์ว่า “ลบ ณ ทิ้งเสีย”) แต่มีอำนาจทีฆะต้นธาตุ คือธาตุที่มี 2 พยางค์ ถ้าพยางค์แรกเสียงสั้นก็ยืดเป็นเสียงยาว (อะ เป็น อา, อิ เป็น อี, อุ เป็น อู) ในที่นี้ วส ธาตุ “ว” เสียงสั้น จึงยืดเป็น “วา” : อา + วส = วาส + ณ = อาวาส

“อาวาส” แปลตามศัพท์ว่า “ที่เป็นที่มาอยู่” = มาถึงตรงนั้นแล้วก็อยู่ จึงเรียกที่ตรงนั้นว่า “อาวาส” ความหมายกว้างๆ คือ การพักแรม, การพักอยู่, การอาศัยอยู่, การอยู่; ที่อยู่, ที่พำนัก

ในภาษาไทย “อาวาส” มีความหมายเฉพาะว่า วัด

จากการศึกษาสังเกตสิ่งก่อสร้างภายในอาวาสในเมืองไทยที่มีมาแต่ก่อน ท่านแบ่งเป็น 3 เขต ตามแนวแห่งพระรัตนตรัย คือ

1. เขตที่มีโบสถ์ วิหาร เจดีย์ สถูป พระธาตุ เรียกว่า “พุทธาวาส”

2. เขตที่มีศาลาการเปรียญ หอไตร หอสวดมนต์ เรียกว่า “ธัมมาวาส”

3. เขตที่เป็นกุฏิที่พระสงฆ์อยู่ เรียกว่า “สังฆาวาส”

“อาวาส” ที่ไม่เกี่ยวกับวัด คือ “ฆราวาส” (ฆร + อาวาส) แปลว่า “ผู้อยู่ครองเรือน” คือชาวบ้านทั่วไป พูดล้อตามเขตทั้งสามข้างต้นก็ว่า “เขตของชาวบ้าน”

: พระอยู่อย่างพระ ศาสนาพิลาส

: พระอยู่อย่างฆราวาส ศาสนาพินาศ

บาลีวันละคำ (420)

9-7-56

อาวาส = อาวาส, วัด, ที่อยู่อาศัย, ที่พัก (ศัพท์วิเคราะห์)

อาวสนฺติ เอตฺถาติ อาวาโส ที่เป็นที่มาอยู่

อา บทหน้า วส ธาตุ ในความหมายว่าอยู่ ณ ปัจจัย ทีฆะ อ เป็น อา

อาวาส (บาลี-อังกฤษ)

การพักแรม, การพักอยู่, การอาศัยอยู่, การอยู่; ที่อยู่, ที่พำนัก, อาวาส

sojourn, stay, dwelling, living; dwelling — place, residence

อาวาส ป.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)

ที่อยู่อาศัย, อาวาส, วัด.

อาวาส (ประมวลศัพท์)

ที่อยู่, โดยปรกติหมายถึงที่อยู่ของพระสงฆ์ คือ วัด

อาวาส

  [-วาด] น. วัด เช่น เจ้าอาวาส ที่อยู่ เช่น พุทธาวาส (พุทธ + อาวาส) คือ ที่ประดิษฐานพระพุทธรูป หมายถึง โบสถ์ วิหาร สังฆาวาส (สังฆ + อาวาส) คือ ที่อยู่ของพระสงฆ์; ผู้ครอบครอง เช่น ฆราวาส (ฆร + อาวาส) คือ ผู้ครอบครองเรือน หรือผู้อยู่ครองเรือน. (ป., ส.).

อาวาสิก

  น. ผู้ครอบครองอาวาส คือ พระสงฆ์. (ป.).

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย