เถยสังวาส-ลักเพศ (บาลีวันละคำ 450)
เถยสังวาส-ลักเพศ
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 เก็บคำว่า “เถยสังวาส” (เถย-ยะ-สัง-วาด) และบอกความหมายไว้ว่า “ลักเพศ”
“เถยสังวาส” บาลีเป็น “เถยฺยสํวาส” อ่านว่า เถย-ยะ-สัง-วา-สะ
“เถยฺย” มาจากศัพท์ว่า “เถน” (เถ-นะ) ที่แปลว่า “ขโมย” (คนที่เป็นขโมย)
“เถยฺย” แปลตามศัพท์ว่า “ความเป็นขโมย” = การขโมย, การลัก, โจรกรรม
“สํวาส” มาจาก สํ + วาส แปลตามศัพท์ว่า “การอยู่ร่วมกัน” “การอยู่ด้วยกัน” และรวมความไปถึงความสนิทสนมกัน การสมสู่อยู่กิน หรือครองคู่กันฉันผัวเมีย (ดู บาลีวันละคำ (317) 25-3-56)
“เถยฺยสํวาส” จึงแปลว่า “การอยู่ร่วมโดยความเป็นขโมย” คือตัวเองไม่มีสิทธิ์ที่จะอยู่ร่วมกับเขา แต่ “ขโมย” เขามาอยู่
คำนี้ความหมายเดิมคือการปลอมตัวเข้ามาอยู่ร่วมกับสงฆ์โดยตัวเองไม่ได้เป็นพระจริง แต่นุ่งห่มแสดงตนเป็นพระ คือขโมยเพศพระมาใช้ จึงแปลว่า “ลักเพศ”
“ลักเพศ” พจน.42 บอกคำอ่านว่า ลัก-กะ-เพด และบอกความหมายว่า ทําหรือแต่งตัวปลอมแปลงให้ผิดไปจากเพศของตน เช่นคฤหัสถ์แต่งตัวปลอมเพศเป็นสมณะ ผู้ชายแต่งตัวเป็นผู้หญิง; (ปาก) ทํานอกลู่นอกทาง
: มองหาดีที่เราเป็นให้เห็นประจักษ์
: เป็นแบบลักเพศเป็นไม่เห็นขำ
: ดีที่เป็นเป็นที่ดีอยู่ที่กรรม
: เป็นแล้วทำหน้าที่อย่าดีแต่เป็น
————————–
(บางส่วนจากคำถามของพระคุณท่าน Thanakorn Hamngoen)
บาลีวันละคำ (450)
8-8-56
เถยฺย (บาลี-อังกฤษ)
การขโมย
(เถยฺยํ วุจฺจติ เถนภาโว – อ.วิมาน))
เถยฺยสํวาสก ผู้ปลอมตัวอยู่ร่วมกับภิกษุ
เถยฺย นป.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)
ความเป็นขโมย, การลัก, โจรกรรม.
เถยฺยสํวาส ป.
การปลอมตัวเข้ามาอยู่ร่วมกับสงฆ์
เถยฺยสํวาสก ค.
ผู้อยู่ร่วมโดยความเป็นขโมย, ผู้ลักเพศ.
สํวาส ป.
การอยู่ร่วม.
สํวาส (บาลี-อังกฤษ)
การอยู่ด้วยกัน, การอยู่ร่วมกัน,
ความสนิทสนม
การอยู่กินด้วยกัน, การร่วมประเวณี
สํวาส ป.(พจนานุกรมศัพท์บาลี)
การอยู่ร่วม.
สังวาส (ประมวลศัพท์)
ธรรมเป็นเครื่องอยู่ร่วมกันของสงฆ์ ได้แก่การทำสังฆกรรมร่วมกัน สวดปาฏิโมกข์ร่วมกัน มีสิกขาบทเสมอกัน เรียกง่ายๆ ว่าทำอุโบสถ สังฆกรรมร่วมกัน คือ เป็นพวกเดียวกัน อยู่ด้วยกันได้ มีฐานะและสิทธิเสมอกัน อยู่ด้วยกันได้; ในภาษาไทย ใช้หมายถึงร่วมประเวณี ด้วย
ลักเพศ (ประมวลศัพท์)
[ลัก-กะ-เพด] แต่งตัวปลอมเพศ เช่นไม่เป็นภิกษุ แต่นุ่งห่มผ้าเหลือง แสดงตัวเป็นภิกษุ
สังวาส
ธรรมเป็นเครื่องอยู่ร่วมกันของสงฆ์ ได้แก่การทำสังฆกรรมร่วมกัน สวดปาฏิโมกข์ร่วมกัน มีสิกขาบทเสมอกัน เรียกง่ายๆ ว่าทำอุโบสถ สังฆกรรมร่วมกัน คือ เป็นพวกเดียวกัน อยู่ด้วยกันได้ มีฐานะและสิทธิเสมอกัน อยู่ด้วยกันได้; ในภาษาไทย ใช้หมายถึงร่วมประเวณี ด้วย
เถย-
[เถยยะ-] น. ความเป็นขโมย (มักใช้นําหน้าสมาส). (ป. เถยฺย).
เถยจิต
น. จิตประกอบด้วยความเป็นขโมย, จิตคิดขโมย. (ป. เถยฺยจิตฺต).
เถยเจตนา
น. เจตนาในทางเป็นขโมย, ความตั้งใจจะขโมย. (ป. เถยฺยเจตนา).
เถยสังวาส
น. ลักเพศ. (ป. เถยฺยสํวาส).
ลักเพศ
[ลักกะเพด] ก. ทําหรือแต่งตัวปลอมแปลงให้ผิดไปจากเพศของตน เช่นคฤหัสถ์แต่งตัวปลอมเพศเป็นสมณะ ผู้ชายแต่งตัวเป็นผู้หญิง; (ปาก) ทํานอกลู่นอกทาง เช่นดื่มนํ้าทางหูถ้วย.
ถี
(แบบ) น. หญิง. (ป.).
สังวาส
น. การอยู่ด้วยกัน, การอยู่ร่วมกัน; การร่วมประเวณี.ก. ร่วมประเวณี, มักใช้ว่า ร่วมสังวาส หรือ เสพสังวาส. (ป., ส. สํวาส).
Thanakorn Hamngoen
๑๘ มิ.ย.๕๖
โยมอ.ศัพท์ว่าเถยฺย กับ ถี มันมาจากที่เดียวกันรึป่าวครับ