จุติ จุตํ อรหํ จุติ (บาลีวันละคำ 585)

จุติ จุตํ อรหํ จุติ

(บาลีแบบไทย)

อ่านว่า จุ-ติ-จุ-ตัง-อะ-ระ-หัง-จุ-ติ

“จุติ” รากศัพท์มาจาก จวฺ (ธาตุ = เคลื่อน) + ติ (ปัจจัย) = จุติ

กระบวนการทางไวยากรณ์ คือ แปลง จวฺ เป็น จุ หรือแปลง อะ ที่ จ เป็น อุ (จ > จุ) ลบ วฺ ที่สุดธาตุ

“จุติ” ในภาษาบาลีเป็นคำนาม แปลตามศัพท์ว่า “การเคลื่อน” หมายถึง การตาย, การเคลื่อนจากภพหนึ่งไปยังอีกภพหนึ่ง (vanishing, passing away, passing from one existence to another)

ในภาษาไทยใช้เป็นคำกริยา พจน.42 บอกไว้ว่า

“จุติ : เคลื่อน, เปลี่ยนสภาพจากกำเนิดหนึ่งไปเป็นอีกกำเนิดหนึ่ง, (มักใช้แก่เทวดา)

(ดูเพิ่มเติมที่ “จุติ” บาลีวันละคำ (82) 29-7-55)

“จุตํ” รากศัพท์เหมือน “จุติ” แต่คำนี้ลง ต ปัจจจัย ใช้เป็นกริยาและคุณศัพท์ แปลว่า เคลื่อนแล้ว, หายไป, ถึงแก่กรรม, ผ่านจากชีวิตหนึ่งไปสู่อีกชีวิตหนึ่ง

“อรหํ” แปลตามรากศัพท์ได้หลายความหมาย คือ :

1. ผู้ไกลจากกิเลส (คือห่างไกลไม่อยู่ในกระแสกิเลสที่จะทำให้มัวหมองได้เลย) (อารกะ)

2. ผู้กำจัดข้าศึกคือกิเลสหมดสิ้นแล้ว (อริ + หต)

3. ผู้หักรื้อทำลายวงล้อแห่งสังสารจักรเสร็จแล้ว (อร + หต)

4. ผู้ควรแก่การบูชาพิเศษของเทพและมนุษย์ทั้งหลาย (อรห)

5. ผู้ไม่มีที่ลับในการทำบาป คือไม่มีความชั่วความเสียหายที่จะต้องปิดบัง (น + รห)

ในที่นี้ “อรหํ” หมายถึง พระพุทธเจ้า หรือพระอรหันต์

“จุติ  จุตํ  อรหํ  จุติ” เป็นคำที่นิยมภาวนาเมื่อเวลาเผาศพ (โดยเฉพาะขณะที่เดินขึ้นเมรุไปวางดอกไม้จันทน์) เป็นคำบาลีแบบไทย คือเอาคำบาลีมาพูดต่อกันไปเฉยๆ ไม่เป็นประโยค แปลเป็นคำๆ ได้ แต่ไม่สามารถแปลรวมความได้ (นอกจากจะตีความเอาเอง)

: ไป, ไปเถิด, ขอให้ไปอย่างสงบสุขเหมือนพระอรหันต์เถิด

(แปล “จุติ  จุตํ  อรหํ  จุติ” แบบตีความ)

—————–

(ไปเผาศพวันนี้-ได้จากป้ายข้างบันไดขึ้นเมรุ วัดท่าคอย อำเภอท่ายาง จังหวัดเพชรบุรี)

22-12-56

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย