รัฐประหาร (บาลีวันละคำ 631)

รัฐประหาร

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 บอกคำอ่านไว้ว่า

(1) รัด-ถะ-ปฺระ-หาน

(2) รัด-ปฺระ-หาน

ความเห็น

1. อ่านว่า รัด-ถะ-ปฺระ-หาน เป็นการอ่านตามหลักคำสมาส

2. อ่านว่า รัด-ปฺระ-หาน (ไม่มีเสียง -ถะ-) เป็นการอ่านแบบไม่เอื้อหลัก หรืออ่านตามสะดวกปาก ถ้ารักภาษาไทย ไม่ควรอ่านแบบนี้

รัฐประหาร ประกอบด้วย รัฐ + ประหาร

“รัฐ” บาลีเป็น “รฏฺฐ” (รัด-ถะ) แปลตามศัพท์ว่า “ดินแดนเป็นที่เป็นไปแห่งชาวเมือง” หรือ “ดินแดนเป็นเหตุให้พระราชาทั้งหลายทำลายป้อมค่ายกัน” (ในการเข้ายื้อแย่งเพื่อยึดครองดินแดนของอีกฝ่ายหนึ่ง) ความหมายที่เข้าใจกันก็คือ ดินแดน, อาณาจักร, ประเทศ, แผ่นดิน, บ้านเมือง (ฝรั่งแปล “รฏฺฐ” ว่า reign, kingdom, empire; country, realm)

ในภาษาไทย ท่านให้ตัด ฏ ปฏัก ออก “รฏฺฐ” จึงเขียนเป็น“รัฐ” ถ้าอยู่ท้ายคำ อ่านว่า รัด (เคยมีนิยมพูดกันเป็น รัด-ถะ อยู่บ้าง) ถ้ามีคำอื่นมาสมาสข้างท้ายอ่านว่า รัด-ถะ- เช่นคำว่า “รัฐบาล”

“ประหาร” บาลีเป็น “ปหาร” (ปะ-หา-ระ) สันสกฤตเป็น “ปฺรหาร” เราเขียนอิงสันสกฤตเป็น “ประหาร” พจน.42 บอกความหมายว่า “การตี, การฟัน, การล้าง, การผลาญ; ฆ่า, ทําลาย”

ในภาษาไทย มักให้น้ำหนักคำว่า “ประหาร” ว่า ฆ่า คือทำให้ตาย ดังคำว่า “ประหารชีวิต” (ลงโทษฆ่า)

แต่ในภาษาบาลี “ปหาร” (คำกริยา ปฐมบุรุษ เอกพจน์ เป็น “ปหรติ”) แปลตามศัพท์ว่า “นำไปข้างหน้า” มีความหมายว่า “กระทบ” คือเอาสิ่งใดสิ่งหนึ่งกระทบกับเป้าหมาย ในภาษาไทยคำแปลจะแตกต่างกันออกไป เช่น –

“ประหารด้วยฝ่ามือ” = ตบ

“ประหารด้วยกำมือ” = ต่อย

“ประหารด้วยด้วยเท้า” = เตะ

“ประหารด้วยศอก” = ถอง

“ประหารด้วยไม้” = ตี, ฟาด, หวด

“ประหารด้วยดาบ” = ฟัน

“ประหารด้วยหอก” = แทง

จะเห็นได้ว่า “ประหาร” ในภาษาบาลีหมายถึง “ทำร้าย” ไม่ใช่ “ฆ่า” (ฝรั่งแปล “ปหรติ” ว่า to strike, hit, beat)

รัฐ + ประหาร = รัฐประหาร เป็นบาลีไทย แปลตามศัพท์ว่า “โจมตีประเทศ” หรือ “ทำร้ายประเทศ”

พจน.42 บอกไว้ว่า

“รัฐประหาร : การใช้กําลังเปลี่ยนแปลงคณะรัฐบาลโดยฉับพลัน, (คำที่ใช้ในกฎหมาย) การใช้กำลังยึดอำนาจและเปลี่ยนแปลงรัฐบาล”

แปลบาลี :

“รัฐบาล” แปลว่า “คุ้มครองประเทศ”

“รัฐประหาร” แปลว่า “ทำร้ายประเทศ”

แปลไทย :

– ทำร้ายผู้คุ้มครองประเทศ – เลวมาก

– คุ้มครองผู้ทำร้ายประเทศ – เลวกว่า

6-2-57

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย