อุปมาปาราชิก (บาลีวันละคำ 1,022)

อุปมาปาราชิก

คำว่า “ปาราชิก” รากศัพท์มาจาก ปรา (กลับความเป็นตรงข้าม) + ชิ (ธาตุ = ชนะ) + ณิก ปัจจัย, ยืดเสียง อ (ที่ ป-) เป็น อา ด้วยอำนาจ “ปัจจัยเนื่องด้วย ณ”

: ปรา + ชิ + ณิก = ปราชิก > ปาราชิก แปลตามศัพท์ว่า “ผู้พ่ายแพ้”

“ปาราชิก” เป็นชื่ออาบัติที่มีโทษร้ายแรงที่สุด ทำให้ภิกษุผู้ล่วงละเมิดต้องพ่ายแพ้จากสมณเพศ (ไม่นับว่าเป็นภิกษุอีกต่อไป) มี 4 กรณี คือ :

(1) เสพเมถุน (ร่วมเพศกับคนหรือสัตว์)

(2) ลักทรัพย์

(3) ฆ่ามนุษย์

(4) อวดอุตริมนุสธรรม

ในพระวินัยปิฎก ท่านอุปมาภิกษุผู้ล่วงละเมิดปาราชิกแต่ละกรณีไว้ด้วย ท่านที่ไม่คุ้นกับคัมภีร์บาลีหรือหลักพระธรรมวินัยอาจจะไม่เคยทราบมาก่อน

สิ่งที่ท่านนำมาอุปมานั้นน่าพิจารณา

สำนวนอุปมาก็น่าศึกษา

นับเป็นอลังการทางภาษาได้ส่วนหนึ่ง

พึงสดับ ดังนี้ :

(1) เสพเมถุน : ปุริโส  สีสจฺฉินฺโน = เหมือนคนถูกตัดศีรษะ

คนถูกตัดศีรษะไม่อาจจะมีชีวิตอยู่ได้อีกฉันใด

ภิกษุที่ต้องอาบัติปาราชิกเพราะเสพเมถุนก็พ่ายจากความเป็นพระฉันนั้น

(2) ลักทรัพย์ : ปณฺฑุปลาโส  พนฺธนา  ปวุตฺโต = เหมือนใบไม้เหลืองที่หลุดจากขั้ว

ใบไม้หลุดจากขั้วไม่อาจจะเขียวสดได้อีกฉันใด

ภิกษุที่ต้องอาบัติปาราชิกเพราะลักทรัพย์ก็พ่ายจากความเป็นพระฉันนั้น

(3) ฆ่ามนุษย์ : ปุถุสิลา  เทฺวธา  ภินฺนา = เหมือนหินทั้งแท่งที่แตกเป็นสองเสี่ยง

ก้อนหินแตกสองเสี่ยงต่อให้ติดสนิทเป็นเนื้อเดิมอีกไม่ได้ฉันใด

ภิกษุที่ต้องอาบัติปาราชิกเพราะฆ่ามนุษย์ก็พ่ายจากความเป็นพระฉันนั้น

(4) อวดอุตริมนุสธรรม : ตาโล  มตฺถกจฺฉินฺโน = เหมือนตาลยอดด้วน

ตาลยอดด้วนไม่อาจจะงอกได้อีกฉันใด

ภิกษุที่ต้องอาบัติปาราชิกเพราะอวดอุตริมนุสธรรมก็พ่ายจากความเป็นพระฉันนั้น

: เสพเมถุน หมดบุญเหมือนคนหัวขาด

: ฉ้อทรัพย์ หมดรสชาติเหมือนใบไม้หล่น

: ฆ่ามนุษย์ หมดกุศลเหมือนหินแตกสองเสี่ยง

: อวดคุณวิเศษ หมดเกลี้ยงเหมือนตาลยอดด้วน

6-3-58

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย