เววัณณีย์ (บาลีวันละคำ 4,614)

เววัณณีย์

รูปดี เสียงดี เหมาะที่จะใช้เป็นชื่อแปลก ๆ 

อ่านว่า เว-วัน-นี

“เววัณณีย์” รูปคำเดิมในบาลีเป็น “เววณฺณิย” อ่านว่า เว-วัน-นิ-ยะ รากศัพท์มาจาก วิ + วณฺณ + อิย ปัจจัย

(๑) “วิ” 

เป็นคำที่ภาษาไวยากรณ์เรียกว่า “อุปสรรค” หมายถึง คำสำหรับใช้เติมข้างหน้าคำนามหรือคำกริยาที่เป็นรูปคำบาลีหรือสันสกฤตให้มีความหมายแผกเพี้ยนไปจากเดิม หรือมีความหมายตรงข้ามกับความหมายเดิมเป็นต้น และถือเป็นคำเดียวกับคำนามหรือคำกริยานั้น เพราะตามปรกติจะไม่ใช้ตามลำพัง เช่น –

วัฒน์ = เจริญ 

อภิวัฒน์ = เจริญยิ่ง 

ปักษ์ = ฝ่าย

ปฏิปักษ์ = ฝ่ายตรงข้าม, ข้าศึก, ศัตรู.

ตามตัวอย่างนี้ “อภิ” และ “ปฏิ” คือคำอุปสรรค

คำอุปสรรคในบาลีมีประมาณ 20 คำ “วิ” เป็นคำหนึ่งในจำนวนนั้น มีคำแปลที่นักเรียนบาลีท่องจำกันได้ว่า “วิ = วิเศษ, แจ้ง, ต่าง”

“วิเศษ” และ “ต่าง” ในที่นี้หมายถึง แปลกไปจากปกติ, แปลกไปจากพวกอื่น, ไม่เหมือนพวกที่เป็น ที่เห็น ที่มีกันอยู่ตามปกติ

(๒) “วณฺณ” 

อ่านว่า วัน-นะ รากศัพท์มาจาก วณฺณฺ (ธาตุ = ประกาศ, แสดง) + อ (อะ) ปัจจัย

: วณฺณ + อ = วณฺณ (ปุงลิงค์, นปุงสกลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่แสดงออก” 

“วณฺณ” ในภาษาบาลีมีความหมายหลายอย่าง ขอนำมาแสดงไว้ในที่นี้เป็นเครื่องประดับความรู้ ดังต่อไปนี้ :

(ภาษาอังกฤษจากพจนานุกรมบาลี-อังกฤษ)

(1) สี (colour)

(2) รูปร่าง (appearance)

(3) ความรุ่งโรจน์โชติช่วง, ความแพรวพราว (lustre, splendor)

(4) ความงาม (beauty)

(5) สีหน้า, ท่าทาง (expression, look)

(6) สีของผิวเนื้อ, รูปร่าง, ผิวพรรณ (colour of skin, appearance of body, complexion)

(7) ชนิด, ประเภท (kind, sort เช่น นานาวณฺณ = ต่างๆ ชนิดกัน)

(8 ) “ลักษณะของเสียง” (timbre of voice) = อักษร (the alphabet)

(9) องค์ประกอบ, ความเหมือนกัน, สมบัติ; เหมือน (constitution, likeness, property; like เช่น อคฺคิวณฺณํ = เหมือนไฟ = like fire)

(10) ความประทับใจที่ดี, การสรรเสริญ (good impression, praise)

(11) เหตุผล (reason, ความหมายนี้ ฝรั่งแปลตามศัพท์ว่า “outward appearance” = ท่าทางภายนอก)

ในที่นี้ “วณฺณ” ใช้ในความหมายตามข้อ (2) รูปร่าง (appearance)

วิ + วณฺณ = วิวณฺณ (วิ-วัน-นะ) แปลว่า “รูปร่างที่ต่างออกไป (จากคนอื่น)” หมายถึง รูปร่าง หน้าตา ท่าทางเป็นต้น ไม่เหมือนคนอื่น ๆ 

(๓) วิวณฺณ + อิย ปัจจัย, แผลง อิ ที่ วิ– เป็น เอ 

: วิวณฺณ + อิย = วิวณฺณิย > เววณฺณิย (เว-วัน-นิ-ยะ) แปลว่า “ความมีรูปร่างที่ต่างออกไปจากคนอื่น” 

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “เววณฺณิย” ดังนี้ –

(1) state of having no caste, life of an outcast (ความไม่มีวรรณะ, ชีวิตของคนนอกวรรณะ) 

(2) discolouring, fading, waning (สีตก, สีซีด, สีจาง)

“เววณฺณิย” ในภาษาไทย ผู้รู้ท่านแปลกันว่า “มีเพศต่างจากผู้อื่น” ใช้กับพระภิกษุ มีความหมายว่า เมื่อบวชเป็นพระแล้วมีสถานะต่างจากชาวบ้าน คือเป็นพระ ไม่ใช่เป็นชาวบ้านเหมือนเมื่อก่อนบวช

ขยายความ :

คำแปลตามข้อ (1) ของพจนานุกรมบาลี-อังกฤษ เทียบความหมายกับคำว่า “ไววรฺณิก” (vaivarṇika) ในสันสกฤต ซึ่งหมายถึง outcast (คนนอกสังคม, คนที่ไม่มีใครคบ) 

เป็นอันว่า ในทัศนะของผู้ทำพจนานุกรมบาลี-อังกฤษ เข้าใจว่า “วณฺณ” ในคำว่า “เววณฺณิย” หมายถึง cast คือระบบวรรณะในสังคมของชาวชมพูทวีป ที่เราเข้าใจกันว่าแบ่งเป็น 4 วรรณะ คือ พราหมณ์ กษัตริย์ แพศย์ ศูทร 

คำว่า “คนนอกวรรณะ” (outcast) ก็คือพวกที่ไม่ได้มีกำเนิดอยู่ในวรรณะทั้ง 4 นี้ มีคำเรียกเฉพาะว่า “จัณฑาล”

คำว่า “เววณฺณิย” ปรากฏในพระไตรปืฎกดังข้อความว่า “เววณฺณิยมฺหิ  อชฺฌูปคโตติ  ปพฺพชิเตน  อภิณฺหํ  ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ.” (อภิณหปัจจเวกขณธัมมสูตร ทสกนิบาต อังคุตรนิกาย พระไตรปิฎกเล่ม 24 ข้อ 48)

หนังสือ “นวโกวาท” พระนิพนธ์สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ตอนว่าด้วยธรรมวิภาค หมวด 10 ธรรมที่บรรพชิตควรพิจารณาเนือง ๆ 10 อย่าง แปลไว้ดังนี้ –

…………..

บรรพชิตควรพิจารณาเนือง ๆ ว่า บัดนี้เรามีเพศต่างจากคฤหัสถ์แล้ว อาการกิริยาใด ๆ ของสมณะ เราต้องทำอาการกิริยานั้น ๆ

…………..

นั่นคือ แปลคำว่า “เววณฺณิย” ว่า “มีเพศต่างจากคฤหัสถ์”

คัมภีร์อรรถกถา (มโนรถปูรณี ภาค 3 หน้า 508) อธิบายขยายความคำว่า “เววณฺณิย” ดังต่อไปนี้ –

…………..

คำว่าว่า เววณฺณิยํ แปลว่า ความมีเพศต่าง ความมีรูปต่าง ๆ 

ก็ความมีเพศต่างนั้นมี 2 อย่าง คือ ความมีเพศต่างโดยสรีระ 1 ความมีเพศต่างโดยบริขาร 1 

ความมีเพศต่างโดยสรีระ พึงทราบได้ด้วยการปลงผมและหนวด ส่วนความมีเพศต่างโดยบริขาร พึงทราบดังจะกล่าวต่อไปนี้ –

ก่อนบวช แม้นุ่งผ้าก็ต้องใช้ผ้าดีเนื้อละเอียด ย้อมสีต่าง ๆ 

แม้บริโภคก็ต้องกินรสอร่อยต่าง ๆ ใส่ภาชนะทองและเงิน 

แม้นอนนั่งก็ต้องที่นอนที่นั่งอย่างดีในห้องหรูหรา 

แม้ประกอบยาก็ต้องใช้เนยใส เนยข้นเป็นต้น 

ตั้งแต่บวชแล้ว จำต้องนุ่งผ้าขาด ผ้าปะ ผ้าย้อมน้ำฝาด 

จำต้องฉันแต่ข้าวคลุกในบาตรเหล็กหรือบาตรดิน 

ที่สำหรับจะนั่งนอนก็มีแต่มีโคนไม้เป็นพื้น จำต้องนอนแต่บนเตียงลาดด้วยหญ้า จำต้องนั่งบนท่อนหนังและเสื่อลำแพน 

จำต้องประกอบยาด้วยน้ำมูตรเน่าเป็นต้น 

เมื่อบรรพชิตพิจารณาอยู่อย่างนี้ ย่อมละโกปะ (ความขัดใจ) และมานะ (ความถือตัว) เสียได้

…………..

ผู้เขียนบาลีวันละคำ เห็นคำว่า “เววณฺณิย” แล้วนึกชอบใจ ขอแปลงรูปเป็นคำไทยว่า “เววัณณืย์” อ่านว่า เว-วัน-นี แปลด้วยสำนวนสมัยใหม่ที่เคยนิยมพูดกันในสมัยหนึ่งว่า “ไม่มีใครเหมือน – ไม่เหมือนใครมี”

ขอมอบเป็นอภินันทนาการแด่เพื่อนไทยรุ่นใหม่ที่นิยมตั้งชื่อเป็นถ้อยคำแปลก ๆ เขียนก็ยาก อ่านก็ยาก แปลก็ยาก โปรดพิจารณาคำว่า “เววัณณืย์” อีกสักคำหนึ่ง ถ้อยคำอาจจะแปลก แต่มีที่ไปที่มา เขียนไม่ยาก อ่านไม่ยาก รูปก็งาม คำก็เพราะ ความหมายก็แปลกดี

ใครถามว่าชื่อ “เววัณณืย์” แปลว่าอะไร ถ้าท่านเจ้าของชื่อเป็นสุภาพสตรีและคนถามเป็นคนกันเอง ก็เชิดหน้าสะบัดเสียงตอบไปเลยว่า 

“ฉันไม่เหมือนใครนะยะ”

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ชาวบ้าน ประพฤติบางอย่างเหมือนพระ ดี

: พระ ประพฤติบางอย่างเหมือนชาวบ้าน ไม่ดี

#บาลีวันละคำ (4,614)

29-1-68

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….