วิสวณิชชา (บาลีวันละคำ 4,688)

วิสวณิชชา

ในพระไตรปิฎกมีพระพุทธพจน์ตรัสเรื่อง “อกรณียวณิชชา” หรือ “มิจฉาวณิชชา” ไว้ดังนี้ –

…………..

ปญฺจิมา  ภิกฺขเว  วณิชฺชา  อุปาสเกน  อกรณียา  กตมา  ปญฺจ  สตฺถวณิชฺชา  สตฺตวณิชฺชา  มํสวณิชฺชา  มชฺชวณิชฺชา  วิสวณิชฺชา  อิมา  โข  ภิกฺขเว  ปญฺจ  วณิชฺชา  อุปาสเกน  อกรณียาติ. 

ที่มา: ปัญจกนิบาต อังคุตรนิกาย พระไตรปิฎกเล่ม 22 ข้อ 177

…………..

พระไตรปิฎกฉบับภาษาไทยแปลไว้ดังนี้ –

…………..

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย การค้าขาย 5 ประการนี้ อันอุบาสกไม่พึงกระทำ 

5 ประการเป็นไฉน 

คือ การค้าขายศาสตรา 1 การค้าขายสัตว์ 1 การค้าขายเนื้อสัตว์ 1 การค้าขายน้ำเมา 1 การค้าขายยาพิษ 1 

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย การค้าขาย 5 ประการนี้แล อันอุบาสกไม่พึงกระทำ

…………..

บาลีวันละคำขอนำ “มิจฉาวณิชชา” แต่ละอย่างมาขยายความดังนี้ 

…………..

“วิสวณิชฺชา” อ่านว่า วิ-สะ-วะ-นิด-ชา ประกอบด้วยคำว่า วิส + วณิชฺชา 

(๑)  “วิส” 

อ่านว่า วิ-สะ รากศัพท์มาจาก วิสฺ (ธาต = เข้าไป) + อ (อะ) ปัจจัย

: วิสฺ + อ = วิส (นปุงสกลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่เข้าสู่ร่างกายทางเส้นเลือด” หมายถึง ยาพิษ, พิษ, พิษของสัตว์ (poison, virus, venom)

“วิส” ในบาลีเป็น “วิษ” ในสันสกฤต

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –

“วิษ : (คำนาม) พิษ; poison, venom.”

ในภาษาไทย แผลง ว เป็น พ ตามหลักนิยม ใช้อิงสันสกฤตเป็น “พิษ”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“พิษ, พิษ– : (คำนาม) สิ่งที่ร้ายเป็นอันตรายแก่ร่างกายหรือให้ความเดือดร้อนแก่จิตใจ; สิ่งที่ร้ายเป็นอันตราย เมื่อเข้าสู่ร่างกายจะทําให้ตาย เจ็บปวด หรือพิการได้ บางอย่างเกิดจากแร่ เช่นสารหนู, บางอย่างเกิดจากต้นไม้ เช่นต้นแสลงใจ, บางอย่างเกิดจากสัตว์ เช่นงู. (ส. วิษ; ป. วิส).”

(๒) “วณิชฺชา”

“วณิชฺชา” มีจุดใต้ ชฺ ตัวหน้า อ่านว่า วะ-นิด-ชา รากศัพท์มาจาก วณิช (ผู้ค้า, คนค้า, พ่อค้า) + ณฺย ปัจจัย, ลบ ณฺ (ณฺย > ย), แปลง ชฺย (คือ ช ที่ วณิช และ ย ที่ ณฺย ปัจจัย) เป็น ชฺช + อา ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์ 

: วณิช + ณฺย = วณิชณฺย > วณิชฺย > วณิชฺช + อา = วณิชฺชา แปลตามศัพท์ว่า “กิจกรรมของพวกพ่อค้า” หมายถึง การค้า, การซื้อขาย (trade, trading)

วิส + วณิชฺชา = วิสวณิชฺชา แปลตามตัวว่า “การค้าขายยาพิษ” 

คัมภีร์อรรถกถาขยายความคำว่า “วิสวณิชฺชา” ไว้ว่า –

…………..

วิสวณิชฺชาติ  วิสํ  กาเรตฺวา  ตสฺส  วิกฺกโย  ฯ 

คำว่า วิสวณิชฺชา หมายความว่า ให้เขาทำยาพิษแล้วก็ขายยาพิษนั้น

…………..

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “วิสวณิชฺชา” ว่า trading with poison (การค้าขายยาพิษ) 

“วิสวณิชฺชา” ใช้ในภาษาไทยเป็น “วิสวณิชชา”

พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต บอกความหมายของ “วิสวณิชชา” ไว้สั้น ๆ ดังนี้ – 

…………..

๕. วิสวณิชชา: ค้ายาพิษ

…………..

พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต ข้อ [235] บอกความหมายไว้ดังนี้ –

…………..

5. วิสวณิชชา: ค้าขายยาพิษ (Visa-vaṇijjā: trade in poison)

…………..

ขยายความ :

หนังสือ “ทิศวิภาค” เรียบเรียงโดย พระยาศรีราชอักษร (มา กาญจนาคม) ตอนวิเคราะห์ทิศเบื้องหน้า กล่าวถึงมิจฉาวณิชชา ในส่วนวิสวณิชชามีข้อความที่น่าสนใจ ขอยกมาประกอบการศึกษาดังนี้ –

…………..

ข้อ ๕ การค้าขายยาพิษนั้น ประสงค์ถึงการเจตนาเป็นสำคัญ คือตั้งใจให้เป็นเครื่องเบื่อเมาหรือประหารโดยตรง จึงเป็นโทษ ของที่มีพิษร้ายแรง เช่นสารหนู, แสลงใจ, เหล่านี้ ไม่แต่เป็นเครื่องประหารอย่างเดียว ยังมีคุณสมบัติในการทำประโยชน์อย่างอื่นได้เป็นอเนกประการ ผู้ขายก็ไม่มีประสงค์ให้นำไปทำอันตรายแก่ตนหรือใคร ๆ หากผู้ซื้อนำไปใช้ให้ผิดความประสงค์เอง ฉะนั้นจึงไม่น่ามีโทษ, น้ำมันระกำที่ประกอบขึ้นเพื่อสำหรับทาแก้เมื่อยและขัดยอกแท้ ๆ คนอยากตายไพล่เอามาเป็นเครื่องมือสำหรับปลงชีวิตตนเอง เช่นนี้ก็เป็นการเหลือวิสัยของผู้ขาย จะตามสอดส่องไปถึง ยังมีสิ่งอื่น ๆ ที่ประกอบขึ้นเพื่อประโยชน์ในทำนองนี้ ก็ถูกนำไปใช้เช่นกัน.

…………..

ฝึกสมองทดลองความแม่นในพระธรรมวินัย :

1 วิสวณิชฺชา = ค้าขายยาพิษ ขายยาเสพติดนี่ใช่แน่ แล้วขายยาฆ่าแมลงล่ะเป็นมิจฉาวณิชชาด้วยหรือไม่ เพราะเหตุไร

2 มีคนลอบเอายาพิษมาปนไว้ในขนม ภิกษุไม่รู้ ให้ขนมนั้นแก่เด็ก เด็กตายเพราะกินขนมนั้น ภิกษุต้องอาบัติหรือไม่ เพราะเหตุไร

…………..

ดูก่อนภราดา!

สำหรับการเมือง : ท่านว่าสตางค์คืออสรพิษร้ายสุด

สำหรับบุรุษ : ท่านย่อมว่าสตรีคืออสรพิษ

แต่สำหรับบรรพชิต : ท่านว่าเป็นอสรพิษทั้งสตรีและสตางค์

#บาลีวันละคำ (4,688)

13-4-68

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….