ปัจฉิมวัย (บาลีวันละคำ 4,712)

ปัจฉิมวัย

แน่ใจหรือว่าจะได้อยู่ไปจนถึง

อ่านว่า ปัด-ฉิม-มะ-ไว

ประกอบด้วยคำว่า ปัจฉิม + วัย 

(๑) “ปัจฉิม”

เขียนแบบบาลีเป็น “ปจฺฉิม” อ่านว่า ปัด-ฉิ-มะ รากศัพท์มาจาก ปจฺฉา (ภายหลัง) + อิม (อิ-มะ) ปัจจัย, ลบ อา ที่ (ปจฺฉ-)า (ปจฺฉา > ปจฺฉ)

: ปจฺฉา > ปจฺฉ + อิม = ปจฺฉิม แปลตามศัพท์ว่า “-ที่มีในภายหลัง”

“ปจฺฉิม” ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้ –

(1) หลังที่สุด, อยู่ข้างหลัง, หลัง, สุดท้าย, รั้งท้าย (hindmost, hind- , back- , last, latest)

(2) ทางตะวันตก (western)

(3) ต่ำที่สุด, เลวที่สุด (lowest, meanest)

“ปจฺฉิม” ใช้ในภาษาไทยเป็น “ปัจฉิม” ถ้าใช้เดี่ยว ๆ อ่านว่า ปัด-ฉิม ถ้ามีคำอื่นมาสมาสข้างท้าย อ่านว่า ปัด-ฉิม-มะ- พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ปัจฉิม, ปัจฉิม– : (คำวิเศษณ์). ตะวันตก; ภายหลัง, ทีหลัง, ข้างหลังสุด. (ป. ปจฺฉิม).”

(๒) “วัย”

บาลีเป็น “วย” อ่านว่า วะ-ยะ รากศัพท์มาจาก วยฺ (ธาตุ = ไป, ถึง) + อ (อะ) ปัจจัย

: วยฺ + อ = วย (ปุงลิงค์) (นปุงสกลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “อาการที่ถึงความเสื่อมไป” หมายถึง อายุ, โดยเฉพาะอย่างยิ่ง วัยรุ่น, วัยฉกรรจ์, วัยหนุ่ม (age, especially young age, prime, youth)

บาลี “วย” ใช้ในภาษาไทยเป็น “วัย” (ไว) พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“วัย, วัย– : (คำนาม) เขตอายุ, ระยะของอายุ, เช่น วัยเด็ก วัยหนุ่มสาว วัยชรา. (ป., ส. วย).”

ปจฺฉิม + วย = ปจฺฉิมวย (ปัด-ฉิ-มะ- วะ-ยะ) แปลว่า “วัยหลัง”หรือ “วัยท้าย”

“ปจฺฉิมวย” ใช้ในภาษาไทยเป็น “ปัจฉิมวัย” (ปัด-ฉิม-มะ-ไว) พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ปัจฉิมวัย : (คำนาม) วัยตอนปลาย, วัยชรา. (ป.).”

ขยายความ :

พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต บอกไว้ดังนี้ –

…………..

(1) ปฐมวัย : วัยต้น, วัยแรก, วัยซึ่งยังเป็นเด็ก.

(2) มัชฌิมวัย : ตอนท่ามกลางอายุ, วัยเมื่อเป็นผู้ใหญ่หรือกลางคน, วัยกลางคน ระหว่างปฐมวัยกับปัจฉิมวัย.

(3) ปัจฉิมวัย : วัยหลัง (มีอายุระยะ ๖๗ ปี ล่วงไปแล้ว).

…………..

แต่ละวัยกำหนดอายุไว้อย่างไร พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต ที่คำว่า “วัย” บอกไว้ดังนี้ –

…………..

วัย : ส่วนแห่งอายุ, ระยะของอายุ, เขตอายุนิยมแบ่งเป็น ๓ วัย คัมภีร์วิสุทธิมรรคจัดดังนี้ 

๑. ปฐมวัย วัยต้น ๓๓ ปี คืออายุ ๑ ถึง ๓๓ ปี 

๒. มัชฌิมวัย วัยกลาง ๓๔ ปี คืออายุ ๓๔ ถึง ๖๗ ปี 

๓. ปัจฉิมวัย วัยปลาย ๓๓ ปี คือ อายุ ๖๘ ปี ถึง ๑๐๐ ปี

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ปัจฉิมวัยก็ยังไม่สาย

: วันนี้ยังไม่ตาย ทำความดีซะ

#บาลีวันละคำ (4,712)

7-5-68

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….