ปวัตตินี (บาลีวันละคำ 4,762)

ปวัตตินี

ไม่ใช่ “ปวติณี”

ผู้เขียนบาลีวันละคำอ่านโพสต์ของท่านผู้หนึ่ง มีข้อความตอนหนึ่งว่า –

… “ปวติณี” ผู้ตรวจสอบคุณสมบัติสตรีก่อนการบวชเป็นภิกษุณี …

โปรดทราบทั่วกันว่า ผู้ทำหน้าที่อย่างที่บอกว่า “ผู้ตรวจสอบคุณสมบัติสตรีก่อนการบวชเป็นภิกษุณี” นั้น คำเรียกที่ถูกต้องคือ “ปวัตตินี” 

สะกดเป็น “ปวัตตินี” 

ไม่ใช่ “ปวติณี”

“ปวัตตินี” เขียนแบบบาลีเป็น “ปวตฺตินี” อ่านว่า ปะ-วัด-ติ-นี รูปคำเดิมเป็น ปวตฺติ + อินี ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์

(๑) “ปวตฺติ” 

อ่านว่า ปะ-วัด-ติ (โปรดสังเกตว่า บาลีอ่านว่า -วัด- ไม่ใช่ -หฺวัด-) รากศัพท์มาจาก ป (คำอุปสรรค = ทั่ว, ข้างหน้า, ก่อน, ออก) + วตฺ (ธาตุ = เป็นไป) + ติ ปัจจัย

: ป + วตฺ = ปวตฺ + ติ = ปวตฺติ แปลตามศัพท์ว่า “ความเป็นไปทั่วไป” หมายถึง สิ่งที่เกิดขึ้น, เหตุการณ์, ข่าว, ความเป็นไป (happening, incident, news)

“ปวตฺติ” ใช้ในภาษาไทยว่า “ประวัติ” อ่านว่า ปฺระ-หฺวัด 

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ประวัติ, ประวัติ– : (คำนาม) เรื่องราวว่าด้วยความเป็นไปของคน สถานที่ หรือสิ่งใดสิ่งหนึ่ง เช่น ประวัติศรีปราชญ์ ประวัติวัดมหาธาตุ. (ป. ปวตฺติ).”

(๒) ปวตฺติ + อินี ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์, ลบสระหน้า คือ อิ ที่ (ปวตฺ)-ติ (ปวตฺติ > ปวตฺต)

: ปวตฺติ > ปวตฺต + อินี = ปวตฺตินี แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ประพฤติ” หรือ “ผู้เป็นไป” ขยายความว่า – 

(1) “ผู้มีถ้อยคำเป็นต้นอันเป็นไปมาก” หมายถึง ผู้คอยอบรมสั่งสอนสตรีผู้บวชเป็นภิกษุณี

(2) “ผู้อันสตรีอื่นอาศัยเป็นไป” หมายถึง ผู้ที่มีสตรีผู้บวชเป็นภิกษุณีมาอาศัยอยู่ด้วย คือผู้ปกครองดูแลภิกษุณี

“ปวตฺตินี” ใช้ในภาษาไทยเป็น “ปวัตตินี”

ขยายความ :

พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต ที่คำว่า “อุปัชฌาย์, อุปัชฌายะ” บอกไว้ดังนี้ –

…………..

อุปัชฌาย์, อุปัชฌายะ : “ผู้เพ่งโทษน้อยใหญ่” หมายถึงผู้รับรองกุลบุตรเข้ารับการอุปสมบทในท่ามกลางภิกษุสงฆ์, เป็นทั้งผู้นำเข้าหมู่ และเป็นผู้ปกครองคอยดูแลผิดและชอบ ทำหน้าที่ฝึกสอนอบรมให้การศึกษาต่อไป; อุปัชฌาย์ในฝ่ายภิกษุณี เรียกว่า ปวัตตินี  

…………..

ที่คำว่า “ปวัตตินี” บอกไว้ดังนี้ –

…………..

ปวัตตินี : คำเรียกผู้ทำหน้าที่อุปัชฌาย์ในฝ่ายภิกษุณี, ภิกษุณีที่เป็นอุปัชฌาย์ของภิกษุณีที่เป็นสหชีวินี, บางทีเรียกว่า “อุปัชฌายา” (วินย.๓/๓๙๖-๗/๒๑๖); ดู สหชีวินี 

…………..

ที่คำว่า “สหชีวินี” บอกไว้ดังนี้ –

…………..

สหชีวินี : คำเรียกที่ใช้แทนกันได้กับคำว่า สัทธิวิหารินี ทั้ง ๒ คำนี้แปลว่าผู้อยู่ด้วย ถ้าอุปสมบทด้วยอาศัยภิกษุณีที่เป็นปวัตตินีรูปใด ก็เป็นสหชีวินีของปวัตตินีรูปนั้น, ตรงกับสัทธิวิหาริกในฝ่ายภิกษุ, ศิษย์ของปวัตตินี; ดู ปวัตตินี 

…………..

หนังสือ วินัยมุข เล่ม 3 หลักสูตรนักธรรมชั้นเอก พระนิพนธ์สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส มีกล่าวถึง “ปวัตตินี” และ “สหชีวินี” ไว้ด้วย ขอยกมาเท่าที่พอจะยกมาได้เพื่อให้เข้าใจสถานะของ “ปวัตตินี” กว้างขึ้นอีกเล็กน้อย ดังนี้ –

…………..

… ภิกษุณีผู้จะรับเป็นปวัตตินีต่อมีพรรษาครบ ๑๒ แล้ว และได้รับวุฏฐาปนสมมติแต่ภิกษุณีสงฆ์แล้ว จึงรับได้. ภิกษุณีสงฆ์ผู้จะสมมติพึงพิจารณาดูภิกษุณีผู้มาขอ ต่อเป็นผู้ฉลาดและเป็นลัชชินี จึงสมมติ ถ้าขาดแม้แต่อย่างใดอย่างหนึ่ง ไม่พึงสมมติ.

… ภิกษุณีผู้ได้รับวุฏฐาปนสมมติแล้วนั้น จักเป็นปวัตตินีให้อุปสมบททุกปีไม่ได้ ต้องเว้นในระหว่างและในปีที่เป็น จักให้อุปสมบทในปีเดียวกัน ๒ รูปไม่ได้ ให้ได้แต่รูปเดียว. โดยนัยนี้ ถ้ามีปวัตตินีสำหรับคณะ ๑๐ รูป ให้อุปสมบทเฉลี่ยกันได้เพียงปีละ ๕ รูป.

: หน้า 227

… สหชีวินีกับปวัตตินีมีวัตรอันจะพึงประพฤติแก่กันอย่างไร ไม่แจ้งเหมือนอุปัชฌายะกับสัทธิวิหาริกในฝ่ายภิกษุ มีแต่เพียงว่าเป็นหน้าที่ของสหชีวินีจะติดตามปวัตตินีผู้ให้อุปสมบท ๒ ปี และเป็นหน้าที่ของปวัตตินีจะอนุเคราะห์สหชีวินีเอง หรือขวนขวายเพื่อให้ได้รับอนุเคราะห์ ๒ ปี และให้พาสหชีวินีไปเที่ยวโดยที่สุดเพียง ๕-๖ โยชน์ ฝ่ายใดไม่ทำกิจเหล่านี้ต้องปาจิตติยะ. โดยนัยนี้ ได้ความว่าภิกษุณีถือนิสัยเพียง ๒ ปี สหชีวินีต้องปฏิบัติปวัตตินีของตนอยู่เอง.

: หน้า 231

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ไม่มีพระอุปัชฌาย์ บวชไม่ได้

: บวชแล้วประพฤติไม่ดี พระศาสนาอยู่ไม่ได้

#บาลีวันละคำ (4,762)

26-6-68

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….