นฤมิตกรรม (บาลีวันละคำ 4,766)

10 ตุลาคม 2025 suriyan bunthae

นฤมิตกรรม

ทำให้เจริญหรือทำให้เสื่อม

อ่านว่า นะ-รึ-มิด-ตะ-กำ

ประกอบด้วยคำว่า นฤมิต + กรรม

(๑) “นฤมิต”

อ่านว่า นะ-รึ-มิด บาลีเป็น “นิมฺมิต” อ่านว่า นิม-มิ-ตะ รากศัพท์มาจาก นิ (คำอุปสรรค = เข้า, ลง) + มา (ธาตุ = วัด, กะ, ประมาณ) + ต ปัจจัย, ซ้อน มฺ ระหว่างอุปสรรคกับธาตุ (นิ + มฺ + มา), แปลง อา ที่ มา เป็น อิ (มา > มิ)

: นิ + มฺ + มา = นิมฺมา + ต = นิมฺมาต > นิมฺมิต แปลตามศัพท์ว่า “อันเขาวัดเอาไว้” หมายถึง วัดเอาไว้, กะแผน, วางแผน; เนรมิต [โดยอิทธิฤทธิ์]; สร้างสรรค์, ดลบันดาล (measured out, planned, laid out; created [by supernatural power, iddhi]; measured, stately)

“นิมฺมิต” เป็นรูปกิริยากิตก์ รูปกิริยาอาขยาตสามัญ (กัตตุวาจก ปัจจุบันกาล ปฐมบุรุษ เอกพจน์) เป็น “นิมฺมินาติ” (นิม-มิ-นา-ติ)

เพื่อให้เห็นความหมายของ “นิมฺมิต” ชัดขึ้น ขอให้ดูความหมายของ “นิมฺมินาติ” ที่พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปลไว้ดังนี้

นิมฺมินาติ : to measure out, fashion, build, construct, form; make by miracle, create, compose; produce, lay out, plan (วัดไว้, บันดาล, สร้าง, ประกอบขึ้น, เนรมิต; สร้างด้วยฤทธิ์, วางรูป, ประดิษฐ์; ผลิต, วางแผน)

บาลี “นิมฺมิต” สันสกฤตเป็น “นิรฺมิต” ในที่นี้ใช้เป็น “นฤมิต” (นะ-รึ-มิด)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“นฤมิต : (คำกริยา) สร้าง, แปลง, ทำ. (ส. นิรฺมิต; ป. นิมฺมิต).”

พจนานุกรมฯ เก็บคำที่ออกมาจาก “นิมฺมิต” และ “นิรฺมิต” ไว้อีก 3 คำ ขอยกมาให้ดูเพื่อเป็นความรู้ดังนี้ –

(1) เนรมิต : (คำกริยา) นิรมิต, สร้างหรือบันดาลด้วยอำนาจ ฤทธิ์ หรืออภินิหารให้บังเกิดเป็นขึ้นมีขึ้นโดยฉับพลัน. (ส. นิรฺมิต; ป. นิมฺมิต).

(2) นิมิต ๑ : (คำกริยา) นิรมิต, สร้าง, แปลง, ทำ. (ป. นิมฺมิต; ส. นิรฺมิต).

(3) นิรมิต : (คำกริยา) นิมิต, เนรมิต, สร้าง, แปลง, ทำ, บันดาลให้เป็นขึ้นมีขึ้น. (ส. นิรฺมิต; ป. นิมฺมิต).

โปรดสังเกต –มิต ทุกคำไม่มี ร เรือ

(๒) “กรรม”

บาลีเป็น “กมฺม” อ่านว่า กำ-มะ รากศัพท์มาจาก กรฺ (ธาตุ = กระทำ) + รมฺม (รำ-มะ, ปัจจัย) ลบ รฺ ที่สุดธาตุและ ร ที่ต้นปัจจัย

: กร > ก + รมฺม > มฺม : ก + มฺม = กมฺม แปลตามศัพท์ว่า “การกระทำ” หมายถึง การกระทำ, สิ่งที่ทำ, การงาน (the doing, deed, work)

บาลี “กมฺม” สันสกฤตเป็น “กรฺม” (กระ-มะ, ก ควบ ร กลืนเสียง ระ ลงคอ) ไทยเขียนอิงสันสกฤตเป็น “กรรม”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

(1) กรรม ๑, กรรม– ๑ : (คำนาม) (๑) การ, การกระทำ, การงาน, กิจ, เช่น พลีกรรม ต่างกรรมต่างวาระ, เป็นการดีก็ได้ ชั่วก็ได้ เช่น กุศลกรรม อกุศลกรรม.(๒) การกระทำที่ส่งผลร้ายมายังปัจจุบัน หรือซึ่งจะส่งผลร้ายต่อไปในอนาคต เช่น บัดนี้กรรมตามทันแล้ว ระวังกรรมจะตามทันนะ.(๓) บาป, เคราะห์, เช่น คนมีกรรม กรรมของฉันแท้ ๆ.(๔) ความตาย ในคำว่า ถึงแก่กรรม.

(2) กรรม ๒, กรรม– ๒ : (คำที่ใช้ในไวยากรณ์) (คำนาม) ผู้ถูกกระทำ เช่น คนกินข้าว ข้าว เป็นกรรมของกริยา กิน.

ในที่นี้ “กรรม” ใช้ในความหมายตามข้อ (1) คือหมายถึง การ, การกระทำ, การงาน, กิจ

นฤมิต + กรรม = นฤมิตกรรม แปลว่า “งานที่สร้างสรรค์ขึ้น”

คำว่า “นฤมิตกรรม” ยังไม่ได้เก็บไว้ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554

ขยายความ :

คำว่า “นฤมิตกรรม” ผู้เขียนบาลีวันละคำยังไม่ทราบว่าบัญญัติขึ้นจากคำอังกฤษว่าอะไร creative หรือ creature หรือคำอะไร

คำว่า creature มีคำแปลคำหนึ่งว่า “สิ่งสร้างสรรค์” ซึ่งตรงกับความหมายของ “นฤมิตกรรม” พอดี

หรือว่า “นฤมิตกรรม” ไม่ได้บัญญัติจากคำอังกฤษคำใด ๆ ทั้งสิ้น เป็นคำที่คนไทยประดิษฐ์คิดขึ้นเอง?

ขอแรงท่านผู้รู้ กรุณาช่วยบูรณาการให้ด้วย เพื่อเป็นองค์ความรู้ร่วมกันต่อไป

…………..

ดูก่อนภราดา!

: เห็นของสร้างใหม่อย่าเพิ่งหลงใหลเพลิดเพลิน