พรสวรรค์ (บาลีวันละคำ 4,770)

พรสวรรค์

จะสร้างเองหรือรอให้สวรรค์สร้างให้

อ่านว่า พอน-สะ-หฺวัน

ประกอบด้วยคำว่า พร + สวรรค์

(๑) “พร” 

บาลีเป็น “วร” อ่านว่า วะ-ระ รากศัพท์มาจาก วรฺ (ธาต = ปรารถนา) + อ (อะ) ปัจจัย

: วรฺ + อ = วร แปลตามศัพท์ว่า “ภาวะอันบุคคลปรารถนา” เป็นคำวิเศษณ์ แปลว่า ประเสริฐ, วิเศษ, เลิศ, อริยะ (excellent, splendid, best, noble) เป็นคำนาม (ปุงลิงค์; นปุงสกลิงค์) แปลว่า ความปรารถนา, พร, ความกรุณา (wish, boon, favour)

บาลี “วร” สันสกฤตก็เป็น “วร”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ดังนี้ –

(สะกดตามต้นฉบับ)

(1) วร : (คำวิเศษณ์) วิศิษฏ์, เลิด; หัวบี (อยู่ในตำแหน่งเปนพี่เอื้อย); best, excellent; eldest.

(2) วร : (คำนาม) พร; การเลือก; การเชิญ, การขอ; การล้อม; สวามิน, ผัว; เจ้าบ่าว; บุตรเขย; สวาท; เภษัชอันชื่อว่า ‘คุคคุล’; ความใคร่, ความปรารถนา; นกกระจอก; a boon or blessing; selecting; requesting, soliciting: surrounding; a husband; a bridegroom; a son-in-law; a catamite; a drug called Guggula; wish, desire; a sparrow.

ในภาษาไทย “วร” คงใช้เป็น “วร” ก็มี แปลง ว เป็น พ ตามหลักนิยมของไทยเป็น “พร” ก็มี พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 เก็บไว้ทั้ง “วร” และ “พร” บอกไว้ว่า – 

(1) วร– [วะระ-, วอระ-] : (คำนาม) พร; ของขวัญ. (คำวิเศษณ์) ยอดเยี่ยม, ประเสริฐ, เลิศ. (ป., ส.).

(2) พร [พอน] : (คำนาม) คําแสดงความปรารถนาให้ประสบสิ่งที่เป็นสิริมงคล เช่น ให้พร ถวายพระพร, สิ่งที่ขอเลือกเอาตามประสงค์ เช่น ขอพร. (ป. วร).

(๒) “สวรรค์” 

บาลีเป็น “สคฺค” อ่านว่า สัก-คะ รากศัพท์มาจาก สุ (คำอุปสรรค = ดี, งาม) + อคฺค ลบ อุ ที่ สุ (สุ > ส)

“อคฺค” มีความหมายว่า เด่น, ยอดเยี่ยม, ดีที่สุด, สูงสุด, สำคัญที่สุด (illustrious, excellent, the best, highest, chief)

: สุ > ส + อคฺค = สคฺค แปลตามศัพท์ว่า (1) “ที่ดำรงอยู่ยืนนานและสวยงาม” (2) “แดนอันแสนดีเลิศล้ำด้วยกามคุณ” (3) “แดนที่มีอารมณ์อันเลิศ” (คือได้พบเห็นสัมผัสแต่สิ่งที่น่าเพลิดเพลินเจริญใจ) (4) “แดนที่ติดข้อง” 

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล สคฺค ว่า heaven, the next world (สวรรค์, โลกหน้า) แล้วขยายความว่า popularly conceived as a place of happiness and long life (ตามมโนภาพทั่ว ๆ ไป เข้าใจกันว่าเป็นสถานที่มีความสุขและมีอายุยืน)

ตามปกติคำว่า “สคฺค” หมายถึง สวรรค์ที่ยังเกี่ยวข้องกับกาม 6 ชั้น คือ จาตุมหาราชิกา ดาวดึงส์ ยามา ดุสิต นิมมานรดี ปรนิมมิตวสวัตดี แต่ความหมายในวงกว้าง “สคฺค” หมายถึงเทวโลกทุกภพภูมิ

บาลี “สคฺค” สันสกฤตเป็น “สฺวรฺค” ภาษาไทยเขียนอิงสันสกฤตเป็น “สวรรค์” (สะ-หฺวัน) 

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“สวรรค-, สวรรค์ : (คำนาม) โลกของเทวดา, เมืองฟ้า. (ส. สฺวรฺค; ป. สคฺค).”

พร + สวรรค์ = พรสวรรค์ เป็นคำประสมแบบไทย เป็นแต่เอาคำที่มาจากบาลีสันสกฤตมาสร้างขึ้นเป็นคำไทย

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 เก็บคำว่า “พรสวรรค์” ไว้ด้วย บอกไว้ดังนี้ –

“พรสวรรค์ : (คำนาม) ความสามารถพิเศษหรือคุณสมบัติเด่นของบุคคลที่มีมาแต่กำเนิด.”

อภิปรายขยายความ :

เรามักรู้สึกกันว่า “พรสวรรค์” เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นเอง ไม่ต้องสร้างสรรค์หรือฝึกฝนใด ๆ เป็นสิ่งที่มีมาแต่กำเนิด และจินตนาการไปว่า ที่มีมาแต่กำเนิดนั้นคือมาจากสวรรค์ หรือสวรรค์ประทานพร สวรรค์บันดาลให้เป็นเช่นนั้น

ในบาลีมีคำว่า “สชาติก” (สะ-ชา-ติ-กะ) แปลว่า “มีมาพร้อมกับการเกิด” เช่น “สชาติกปัญญา” (สะ-ชา-ติ-กะปัน-ยา) แปลว่า “ความรอบรู้ที่มีมาพร้อมกับการเกิด” ใกล้เคียงกับความหมายของคำว่า “พรสวรรค์” ตามที่เข้าใจกัน

“สชาติก” ในบาลีไม่ได้เกิดได้เอง แต่เกิดจากการสั่งสมในแต่ละภพแต่ละชาติ ฝึกฝนกระทำในเรื่องนั้น ๆ จนเป็น “อาเสวนปัจจัย” คือการซ้ำบ่อยหรือทำให้ชิน (repetition condition) เมื่อสั่งสมเพิ่มพูนหลายภพหลายชาติจึงเกิดเป็นความชำนาญติดไปกับจิต จนเป็นคุณภาพหรือคุณสมบัติของจิต ครั้นเกิดมาในชาติปัจจุบันความชำนาญนั้นก็เกิดติดมาด้วย

จะเห็นได้ว่า “พรสวรรค์” หรือ “สชาติก” ไม่ได้เกิดเองหรือเกิดขึ้นลอย ๆ หากแต่เกิดจากเหตุปัจจัยคือการสั่งสมมาแต่อดีตชาติ คือต้องสร้างเหตุมาก่อนจึงจะเกิดได้

ส่วนผู้ที่ไม่เชื่อเรื่องชาติที่แล้ว ไม่เชื่อเรื่องชาติหน้า ก็คงต้องหาคำอธิบายกันต่อไป

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ฝึกฝนตั้งแต่วันนี้

: พรสวรรค์ต้องมีสักวันหนึ่ง

#บาลีวันละคำ (4,770)

4-7-68

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….