อาชญากรรมสงคราม (บาลีวันละคำ 4,796)

4 พฤศจิกายน 2025 suriyan bunthae

อาชญากรรมสงคราม

ฤๅยังจะมีธรรมะในสงคราม?

อ่านว่า อาด-ยา-กำ-สง-คฺราม

ประกอบด้วยคำว่า อาชญากรรม + สงคราม

(๑) “อาชญากรรม”

อ่านว่า อาด-ยา-กำ แยกศัพท์เป็น อาชญา + กรรม

(ก) “อาชญา” บาลีเป็น “อาณา” อ่านว่า อา-นา รากศัพท์มาจาก อาณฺ (ธาตุ = ส่งไป) + อ (อะ) ปัจจัย + อา ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์

: อาณฺ + อ = อาณ + อา = อาณา แปลตามศัพท์ว่า “เครื่องส่งไป” ขยายความว่า “ส่งคำสั่งไปประกาศให้รู้และให้ปฏิบัติตาม” หมายถึง คำสั่ง, ข้อบังคับ, การบังคับบัญชา, การสั่ง, อำนาจ (order, command, authority)

“อาณา” สันสกฤตเป็น “อาชฺญา” อ่านว่า อาด-ยา (เสียงที่น่าจะใกล้เคียงที่สุดคือ อาด-เชีย) เอามาใช้ในภาษาไทยจึงมักออกเสียงตามสะดวกลิ้นไทยว่า อาด-ชะ-ยา

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –

“อาชฺญา : (คำนาม) คำสั่ง, บัญชา; an order, a command.”

นอกจากปรับเสียงแล้วเรายังปรับรูปเป็น “อาญา” อีกรูปหนึ่ง ในภาษาไทยจึงมีใช้ทั้ง อาญา อาณา และ อาชญา

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกความหมายแต่ละคำไว้ดังนี้ –

(1) อาญา : (คำนาม) อำนาจ; โทษ (มักใช้สำหรับพระเจ้าแผ่นดินหรือเจ้านาย) เช่น พระราชอาญา. (ป. อาณา; ส. อาชฺญา).

(2) อาณา : (คำนาม) อํานาจปกครอง เช่น อาณาบริเวณ. (ป.; ส. อาชฺญา).

(3) อาชญา : (คำนาม) อํานาจ; โทษ (มักใช้สําหรับพระเจ้าแผ่นดินหรือเจ้านาย) เช่น พระราชอาชญา. (ส.; ป. อาณา)

(ข) “กรรม” บาลีเป็น “กมฺม” อ่านว่า กำ-มะ รากศัพท์มาจาก กรฺ (ธาตุ = กระทำ) + รมฺม (รำ-มะ, ปัจจัย) ลบ รฺ ที่สุดธาตุและ ร ที่ต้นปัจจัย

: กร > ก + รมฺม > มฺม : ก + มฺม = กมฺม แปลตามศัพท์ว่า “การกระทำ” หมายถึง การกระทำ, สิ่งที่ทำ, การงาน (the doing, deed, work)

บาลี “กมฺม” สันสกฤตเป็น “กรฺม” (กระ-มะ, ก ควบ ร กลืนเสียง ระ ลงคอ) ไทยเขียนอิงสันสกฤตเป็น “กรรม”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

(1) กรรม ๑, กรรม– ๑ : (คำนาม) (๑) การ, การกระทำ, การงาน, กิจ, เช่น พลีกรรม ต่างกรรมต่างวาระ, เป็นการดีก็ได้ ชั่วก็ได้ เช่น กุศลกรรม อกุศลกรรม.(๒) การกระทำที่ส่งผลร้ายมายังปัจจุบัน หรือซึ่งจะส่งผลร้ายต่อไปในอนาคต เช่น บัดนี้กรรมตามทันแล้ว ระวังกรรมจะตามทันนะ.(๓) บาป, เคราะห์, เช่น คนมีกรรม กรรมของฉันแท้ ๆ.(๔) ความตาย ในคำว่า ถึงแก่กรรม.

(2) กรรม ๒, กรรม– ๒ : (คำที่ใช้ในไวยากรณ์) (คำนาม) ผู้ถูกกระทำ เช่น คนกินข้าว ข้าว เป็นกรรมของกริยา กิน.

ในที่นี้ “กรรม” ใช้ในความหมายตามข้อ (1) คือหมายถึง การ, การกระทำ, การงาน, กิจ

อาชญา + กรรม = อาชญากรรม (อาด-ยา-กำ) พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“อาชญากรรม : (คำนาม) การกระทำความผิดทางอาญา.”

(๒) “สงคราม”

บาลีเป็น “สงฺคาม” อ่านว่า สัง-คา-มะ รากศัพท์มาจาก –

(1) สํ (คำอุปสรรค = พร้อมกัน) + คมฺ (ธาตุ = ไป, ถึง, เป็นไป) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, แปลงนิคหิตที่ สํ เป็น งฺ (สํ > สงฺ), ทีฆะต้นธาตุ “ด้วยอำนาจปัจจัยเนื่องด้วย ณ” (คมฺ > คาม)

: สํ + คมฺ = สํคมฺ + ณ = สํคมณ > สํคม > สํคาม > สงฺคาม แปลตามศัพท์ว่า “ไปพร้อมกัน” “รวบรวมกันไป”

(2) สงฺคาม (ธาตุ = ต่อสู้) + อ (อะ) ปัจจัย

: สงฺคาม + อ = สงฺคาม แปลตามศัพท์ว่า “ต่อสู้กัน”

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “สงฺคาม” ตามศัพท์ว่า “collection” (การรวบรวม)

บาลี “สงฺคาม” สันสกฤตเป็น “สงฺคฺราม” ไทยเขียนอิงสันสกฤตเป็น “สงคราม” หมายถึง การรบพุ่ง, การต่อสู้ ใช้ทับศัพท์ว่า สงคราม (a fight, battle)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“สงคราม : (คำนาม) การรบใหญ่ที่มีคนจำนวนมากต่อสู้ฆ่าฟันกัน, โดยปริยายหมายถึงอาการที่คล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น สงครามชีวิต สงครามปาก. (ส. สํคฺราม; ป. สงฺคาม).”

อาชญากรรม + สงคราม = อาชญากรรมสงคราม เป็นคำประสม แปลจากหน้าไปหลังตามศัพท์ว่า “การทำความผิดเนื่องด้วยสงคราม” = การทำอาชญากรรมในการทำสงคราม

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 ยังไม่ได้เก็บคำว่า “อาชญากรรมสงคราม” ไว้ แต่เก็บคำว่า “อาชญากรสงคราม” ไว้ บอกไว้ว่า –

“อาชญากรสงคราม : (คำนาม) ผู้ก่ออาชญากรรมในการทำสงคราม.”

ขยายความ :

วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี (อ่านเมื่อวันที่ 30 กรกฎาคม 2568 เวลา 20:30 น.) ที่คำว่า “อาชญากรรมสงคราม” บรรยายความไว้ตอนหนึ่งดังนี้ –

…………..

อาชญากรรมสงคราม : (อังกฤษ: war crime) คือ การกระทำอันฝ่าฝืนกฎหมายสงครามอย่างร้ายแรง ทำให้ผู้กระทำต้องรับผิดทางอาญาเป็นการเฉพาะตัว เช่น การฆ่าพลเรือนหรือนักโทษโดยเจตนา, การทรมาน, การทำลายทรัพย์สินพลเรือน, การจับเป็นตัวประกัน, การล่อลวง, การข่มขืนกระทำชำเรา, การใช้เด็กทางทหาร, การปล้นทรัพย์, การไม่ไว้ชีวิต, และการละเมิดอย่างร้ายแรงซึ่งหลักการแยกแยะและหลักความได้สัดส่วน เป็นต้นว่า การทำลายประชากรพลเรือนด้วยระเบิดยุทธศาสตร์ …

…………..

ความหมายที่ชัดเจนของ “อาชญากรรมสงคราม” คืออย่างไร ท่านผู้สนใจพึงแสวงหาคำตอบกันต่อไปเถิด

…………..

แถม :

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี ไม่ได้เก็บคำว่า war crime ไว้ แต่เก็บคำว่า crime ไว้ แปลเป็นบาลีว่า:

(1) aparādha อปราธ (อะ-ปะ-รา-ทะ) = ความผิด, โทษ

(2) kibbisa กิพฺพิส (กิบ-พิ-สะ) = การทำผิด, ข้อเสียหาย, ความผิด

“อาชญากรรมสงคราม” (war crime) ถ้าจะแปลเป็นบาลี ก็น่าจะเป็น “สงฺคามาปราธ” (สัง-คา-มา-ปะ-รา-ทะ) แปลว่า “การทำผิดในการทำสงคราม”

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ถ้ามีธรรมะ

: มนุษย์ก็ไม่ต้องปะทะกันด้วยสงคราม