ลลนา (บาลีวันละคำ 4,823)
ลลนา
ชื่อที่เคยพูดกันติดปากในห้วงเวลาหนึ่ง
คงมีบางคนอยากอ่านว่า ลน-ละ-นา
พจนานุกรมฯ บอกว่า อ่านว่า ละ-ละ-นา
“ลลนา” บาลีอ่านว่า ละ-ละ-นา รากศัพท์มาจาก –
(1) ลลฺ (ธาตุ = ปรารถนา) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ) + อา ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์
: ลลฺ + ยุ > อน = ลลน + อา = ลลนา แปลตามศัพท์ว่า “ผู้อันบุรุษปรารถนา”
(2) ลลฺ (ธาตุ = สวยงาม) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ) + อา ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์
: ลลฺ + ยุ > อน = ลลน + อา = ลลนา แปลตามศัพท์ว่า “ผู้สวยงาม”
หนังสือ ศัพท์วิเคราะห์ ของ พระมหาโพธิวงศาจารย์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ.๙, ราชบัณฑิต) แปล “ลลนา” ว่า หญิงงาม, หญิงมีเสน่ห์
บาลี “ลลนา” สันสกฤตก็เป็น “ลลนา”
สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ดังนี้ –
“ลลนา : (คำนาม) สตรีทั่วไป; ลิ้น; a woman in general; the tongue.”
ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“ลลนา : (คำนาม) หญิงที่น่าเอ็นดู, ผู้หญิง. (ป., ส.).”
แถม :
คัมภีร์อภิธานัปปทีปิกา คาถาที่ 230-231 รวบรวมศัพท์บาลีที่หมายถึง ผู้หญิง ไว้ดังนี้ –
(1) อิตฺถี = ผู้ปรารถนากาม, ผู้ที่บุรุษปรารถนา
(2) สีมนฺตินี = ผู้มีปลายผมยาว
(3) นารี = ผู้คู่กับชาย, ผู้เป็นของชาย
(4) ถี = ผู้เป็นที่ตั้งของครรภ์
(5) วธู = ผู้ผูกกามคุณห้าไว้ในตน, ผู้เบียดเบียน (บุรุษ)
(6) วนิตา = ผู้ที่บุรุษรักใคร่
(7) องฺคณา = ผู้ไป (สู่ตระกูลสามี), ผู้ประเสริฐ
(8 ) ปมทา = ผู้มัวเมาในรูปต่าง ๆ ด้วยราคะ, ผู้ประเสริฐ
(9) สุนฺทรา, สุนฺทรี = ผู้เอื้ออาทรด้วยดี, ผู้ถูกทำลายได้ง่าย (เพราะบอบบาง), ผู้เพียบพร้อมด้วยรูปร่างกายที่งดงาม
(10) กนฺตา = ผู้กล่าววาจาน่ารัก, ผู้มีความน่ารัก
(11) รมณี = ผู้บรรเทา (ความใคร่)
(12) ทยิตา = ผู้ที่บุรุษควรรักษา,ผู้น่ารักน่าพอใจ
(13) อพลา = ผู้มีกำลังกายน้อย
(14) มาตุคาโม = ผู้มีบ้านเป็นเหมือนบ้านของมารดา, ผู้ถึงความเป็นเหมือนแม่, ผู้กินเหมือนแม่, ผู้ขับกล่อมเหมือนแม่
(15) มหิลา = ผู้รับเอาทั้งสิ่งสะอาดและไม่สะอาดดุจแผ่นดินใหญ่, ผู้ไปในจิตที่ถูกราคะย้อมแล้วเป็นส่วนมาก
(16) ลลนา = ผู้มีความปรารถนา, ผู้อันบุรุษปรารถนา, ผู้สวยงาม
(17) ภีรุ = ผู้ที่กลัวเป็นปรกติ
(18) กามินี = ผู้มีกามารมณ์จัด, ผู้มีกามารมณ์ มีรูปร่างน่ารัก มีความมัวเมา
(19) กุมารี, กุมาริกา = ผู้กำลังสนุกสนาน
(20) กญฺญา = ผู้ที่บุรุษพากันรักใคร่, ผู้กำลังสวยงาม, ผู้พอใจลักษณะของบุรุษ
(21) ยุวตี = ผู้ไป (สู่ตระกูลสามี)
(22) ตรุณี = ผู้ข้ามวัยเด็กไป, ผู้ข้ามความเป็นเด็กไป
…………..
ดูก่อนภราดา!
: เกิดมาแล้วเลือกเพศไม่ได้
: แต่เลือกทำชั่วทำดีได้
: จะเพศหญิงหรือเพศชายก็อยู่ได้แค่ตาย
: แต่ชั่วดีที่ทำอยู่ได้เลยตาย
#บาลีวันละคำ (4,823)
26-8-68
…………………………….
…………………………….
