กเลวระ (บาลีวันละคำ 4,844)

20 พฤศจิกายน 2025 suriyan bunthae

กเลวระ

คำพระที่ดูเหมือนจะไม่มีใครพูด

อ่านว่า กะ-เล-วะ-ระ

“กเลวระ” เขียนแบบบาลีเป็น “กเลวร” อ่านว่า กะ-เล-วะ-ระ รากศัพท์มาจาก กเล ( = จิต) + วรฺ (ธาตุ = ระวัง, ป้องกัน) + อ (อะ) ปัจจัย

: กเล + วร = กเลวรฺ + อ = กเลวร แปลตามศัพท์ว่า “ร่างที่ป้องกันที่จิต” ( = ศูนย์กลางที่ทำให้ร่างดำรงอยู่ได้คือจิต) หมายถึง “ร่างกาย”

“กเลวร” แปลง ล เป็น ฬ เป็น “กเฬวร” อีกรูปหนึ่ง

หมายความว่า ศัพท์นี้ –

เป็น “กเลวร” –เล– ล ลิง ก็มี

เป็น “กเฬวร” –เฬ– ฬ จุฬา ก็มี

“กเลวร” > “กเฬวร” ใช้ในความหมาย 3 อย่าง คือ –

(1) ร่างกาย (the body)

(2) ร่างที่ตายแล้ว, ซากศพ (a dead body, corpse, carcass)

(3) ขั้นบันได (the step in a flight of stairs)

อย่างไรก็ตาม ความหมายที่ใช้บ่อยจนถือได้ว่าเป็นความหมายหลัก คือ ร่างที่ตายแล้ว หรือซากศพ

บาลี “กเลวร” ในภาษาไทยใช้เป็น “กเลวระ” (อ่านว่า กะ-เล-วะ-ระ) พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“กเลวระ : (คำแบบ) (คำนาม) ซากศพ เช่น ถึงกระนั้นก็จะพบพานซึ่งกเลวระร่าง มิเลือดก็เนื้อจะเหลืออยู่บ้างสักสิ่งอัน (ม. ร่ายยาว มัทรี), บางทีใช้ว่า กเฬวราก หรือ กเฬวรากซากศพ ก็มี. (ป., ส.).”

อภิปรายขยายความ :

พจนานุกรมฯ บอกว่า “กเลวระ” บางทีใช้ว่า กเฬวราก หรือ กเฬวรากซากศพ ก็มี

แล้ว “กเฬวราก” มาอย่างไร?

สันนิษฐานว่า เราพูดกันว่า “กเลวระ” แล้วมีคำขยายอันเป็นคำแปลต่อท้ายว่า “ซากศพ” รวมกันเป็น “กเลวระซากศพ”

เพื่อให้กลุ่มคำแรก คือ “กเลวระ” มีเสียงสัมผัสคล้องจองกับกลุ่มคำหลังคือ “ซากศพ” เราจึงลากเสียง “กเลวระ” เป็น “กเลวราก” พูดควบกันเป็น “กเลวรากซากศพ”

ซากศพเป็นที่น่ารังเกียจฉันใด คนเกะกะระรานทำให้ชาวบ้านเดือดร้อนก็น่ารังเกียจฉันนั้น จึงเป็นที่มาของคำเรียกคนชนิดนั้นว่า “กเลวรากซากศพ”

พูดไปพูดมา คำว่า “ซากศพ” หายไป เหลือแต่ “กเลวราก” ซึ่งเขียนเป็น “กเฬวราก” ได้อีกรูปหนึ่ง

คำว่า “กเฬวราก” จึงมีที่ไปที่มาอย่างนี้

คำว่า “กเฬวราก” พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“กเฬวราก : (คำที่ใช้ในบทกลอน) (คำนาม) ซากศพ, บางทีใช้เข้าคู่กันเป็น กเฬวรากซากศพ, เขียนเป็น กเฬวราก์ ก็มี เช่น เผากเฬวราก์ผู้อนาถ (มาลัยคำหลวง). (ป. กเฬวรอัตภาพ ว่า ร่างกาย, ซากศพ).”

ข้อสังเกต :

ในภาษาบาลี มีทั้ง “กเลวร” (-เล- ล ลิง) และ “กเฬวร” (-เฬ- ฬ จุฬา)

ในภาษาไทย (ตามพจนานุกรมฯ) –

มีใช้แต่ “กเลวระ” ไม่มี “กเฬวระ”

มีใช้แต่ “กเฬวราก” ไม่มี “กเลวราก”

ย้ำอีกที ในภาษาไทย (ตามพจนานุกรมฯ) –

ไม่มี “กเฬวระ” มีแต่ “กเลวระ”

ไม่มี “กเลวราก” มีแต่ “กเฬวราก”

เวลาเขียนจึงต้องระวังให้ดีว่าจะเขียนคำไหน –

“กเลวระ” อย่าเขียนเป็น “กเฬวระ”

“กเฬวราก” อย่าเขียนเป็น “กเลวราก”

…………..