มหัคฆภัณฑ์-วันวิสาข์ (บาลีวันละคำ 1,104)

มหัคฆภัณฑ์-วันวิสาข์

ได้เห็นชื่อท่านผู้หนึ่ง สะกดเป็น “มหัคฆพันธ์”

ถ้าอ่านตามหลักคำสมาสก็อ่านว่า มะ-หัก-คะ-พัน

ทำให้นึกคำว่า “มหคฺฆภณฺฑ” ในภาษาบาลี

“มหคฺฆภณฺฑ” อ่านว่า มะ-หัก-คะ-พัน-ดะ

ประกอบด้วย มหคฺฆ + ภณฺฑ

“มหคฺฆ” (มะ-หัก-คะ) รากศัพท์มาจาก มหนฺต (มาก, ใหญ่, สำคัญ) ลดรูปเป็น มห + อคฺฆ (มีค่า, มีราคา)

: มหนฺต > มห + อคฺฆ = มหคฺฆ แปลว่า มีค่ามาก, มีราคามาก (great-valuable)

“ภณฺฑ” (พัน-ดะ) รากศัพท์มาจาก ภฑิ (ธาตุ = ห่อ, เก็บ) + ก ปัจจัย, ลงนิคหิตอาคมแล้วแปลงเป็น ณ, ลบ ก และสระที่สุดธาตุ

: ภฑิ > ภํฑิ > ภณฺฑิ + ก = ภณฺฑิก > ภณฺฑิ > ภณฺฑ แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งอันบุคคลพึงห่อเก็บ” เดิมหมายถึงสิ่งซึ่งสามารถห่อแล้วเก็บไว้ได้ ต่อมาความหมายขยายไปถึงสิ่งของทั่วไป

ภณฺฑ หมายถึง (1) ของค้าขาย; สินค้า, สิ่งของ, ทรัพย์สมบัติ (stock in trade; collectively goods, wares, property, possessions) (2) เครื่องใช้, วัตถุ, เครื่องมือ (implement, article, instrument)

มหคฺฆ + ภณฺฑ = มหคฺฆภณฺฑ หมายถึง สิ่งของที่มีค่ามาก, ของมีค่า

มหคฺฆภณฺฑ เขียนแบบไทยเป็น “มหัคฆภัณฑ์” (มะ-หัก-คะ-พัน)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ที่คำว่า “มหัคฆ-” ว่า –

“มหัคฆ– : (คำวิเศษณ์) มีค่ามาก, มักใช้เป็นส่วนหน้าของสมาส เช่น มหัคฆภัณฑ์ คือ สิ่งของที่มีค่ามาก. (ป. มหคฺฆ; ส. มหารฺฆ).”

เสียง มะ-หัก-คะ-พัน นี่เองน่าจะเป็นที่มาของชื่อ “มหัคฆพันธ์”

ต่อไปอาจมีคนชื่อ “มหัคฆพันธุ์” “มหัคฆพรรณ” “มหัคฆพรรค์” ซึ่งออกเสียงเหมือนกัน แต่ความหมายไม่เหมือนกัน

ทำนองเดียวกับชื่อ “วันวิสาข์”

ชื่อ “วันวิสาข์” คงมีที่มาจากคำว่า วันวิสาขะ ซึ่งหมายถึง วันวิสาขบูชา อาจเนื่องมาจากเจ้าของชื่อเกิดในวันนั้น แต่ “วันวิสาขะ” เสียงห้วนและแข็งไป ผู้คิดชื่อจึงการันต์ที่ ข เป็น “วันวิสาข์” อ่านว่า วัน-วิ-สา ได้เสียงที่ไพเราะและได้รูปคำที่เก๋แปลกตา

เสียง วัน-วิ-สา ถ้าไม่เห็นรูปคำก็ชวนให้สะกดไปได้หลายรูป ดังที่มีผู้ตั้งชื่อ “วันวิสาห์” “วรรณวิสา” “วัลย์วิสา” ออกเสียงเหมือน “วันวิสาข์” ทุกคำ แต่รูปคำและความหมายไม่เหมือนกัน และบางคำก็ไม่ทราบว่าหมายถึงอะไร

ชื่อที่ออกเสียงเหมือนกัน แต่สะกดต่างกัน ส่วนมากเนื่องมาจากไม่รู้ที่มาของคำเดิม ฟังแต่เสียง แล้วสะกดคำเอาตามที่นึก ทำให้เกิดเป็นคำแปลกๆ บางทีรูปคำใกล้ไปทางคำไหนก็ลากเข้าหาความหมายของคำนั้น ได้ความบ้าง ไม่ได้ความบ้าง

: เปลี่ยนชื่อ ระวังจะเสียความหมาย

: เปลี่ยนคำพูดง่ายๆ ระวังจะเสียคน

2-6-58

ต้นฉบับ

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย