ปรมาณู (บาลีวันละคำ 1,182)

ปรมาณู

อ่านว่า ปะ-ระ-มา-นู

ประกอบด้วย ปรม + อณู

(๑) “ปรม”

บาลีอ่านว่า ปะ-ระ-มะ รากศัพท์มาจากหลายทาง แสดงในที่นี้พอเป็นตัวอย่าง :

(1) ปร (ข้าศึก) + มรฺ (ธาตุ = ตาย) + กฺวิ ปัจจัย ลบที่สุดธาตุ และลบปัจจัย

: ปร + มรฺ = ปรมร + กฺวิ = ปรมรกฺวิ > ปรม แปลตามศัพท์ว่า “ยังธรรมอันเป็นข้าศึกให้ตาย”

(2) ป (ทั่วไป) + รมฺ (ธาตุ = ยินดี) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ

: ป + รมฺ = ปรม + ณ = ปรมณ > ปรม แปลตามศัพท์ว่า “ยินดีในความยิ่งใหญ่”

(3) ปรฺ (ธาตุ = รักษา) + ม ปัจจัย

: ปร + ม = ปรม แปลตามศัพท์ว่า “รักษาความสูงสุดของตนไว้”

“ปรม” หมายถึง สูงสุด, พิเศษสุด, เป็นเลิศ, ดีที่สุด (highest, most excellent, superior, best)

(๒) “อณู”

บาลีเป็น “อณุ” (อะ-นุ) รากศัพท์มาจาก อณฺ (ธาตุ = เป็นไป) + อุ ปัจจัย

: อณฺ + อุ = อณุ แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่เป็นไปโดยภาวะที่ละเอียด” หมายถึง เล็กน้อย, กระจ้อยร่อย, ละออง, ละเอียด, ประณีต (small, minute, atomic, subtle)

ปรม + อณุ = ปรมาณุ แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่ละเอียดอย่างถึงที่สุด”

“ปรมาณุ” ใช้ในภาษาไทยเป็น “ปรมาณู” (ภาษาบาลี –ณุ สระ อุ, ภาษาไทย –ณู สระ อู)

เมื่อพูดว่า “ปรมาณู” เรามักนึกถึง ระเบิดปรมาณู ผู้ที่รู้ภาษาอังกฤษก็จะนึกถึงคำว่า atom และ atomic bomb

พจนานุกรม สอ เสถบุตร บอกไว้ว่า –

atom (แอท-อัม) n. ปรมาณู, ละออง, นิดเดียว, ชิ้นเล็กชิ้นน้อย

atomic (แอะทอม-อิค) adj. ที่เกี่ยวกับปรมาณู

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี บอกไว้ว่า –

atom : paramāṇu ปรมาณุ (ปะ-ระ-มา-นุ) = ละเอียดที่สุด

atomic : paramāṇuvisayaka ปรมาณุวิสยก (ปะ-ระ-มา-นุ-วิ-สะ-ยะ-กะ) = สิ่งเล็กๆ ที่มีพลังอำนาจสูงสุด

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ปรมาณู : (คำนาม) ส่วนของสารที่มีขนาดเล็กที่สุดจนไม่สามารถจะแยกย่อยได้อีกด้วยวิธีเคมี. (ป., ส. ปรมาณุ).”

: ในตัวมนุษย์ สิ่งที่ละเอียดที่สุดคือจิต

: และสิ่งที่หยาบสุดจะคิด ก็คือจิตนั่นเอง

24-8-58

ต้นฉบับ