ประยุทธ์ (บาลีวันละคำ 1,198)

ประยุทธ์

อ่านว่า ปฺระ-ยุด

เทียบบาลีเป็น “ปยุทฺธ” อ่านว่า ปะ-ยุด-ทะ

“ปยุทฺธ” รากศัพท์มาจาก ป (ทั่วไป, ข้างหน้า) + ยุธฺ ธาตุ = รบ, ต่อสู้) + ต ปัจจัย, แปลง ธฺต (คือ (ยุ)-ธฺ + ต) เป็น ทฺธ

: ป + ยุธฺ = ปยุธฺ + ต = ปยุธฺต > ปยุทฺธ แปลตามศัพท์ว่า “การรบกันทั่วไป” หมายถึง สงคราม, การรบ, การต่อสู้ (war, battle, fight)

“ปยุทฺธ” ใช้ในภาษาไทยเป็น “ประยุทธ์”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“ประยุทธ์ : (คำกริยา) รบ, ต่อสู้. (ส. ปฺรยุทฺธ).”

พจน.54 บอกว่า “ประยุทธ์” สันสกฤตเป็น “ปฺรยุทฺธ”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน ไม่มีคำว่า “ปฺรยุทฺธ” มีแต่ “ยุทฺธ” บอกไว้ว่า –

“ยุทฺธ : (คำนาม) สงคราม, การรบ; war, battle, contest, conflict.”

ในคัมภีร์บาลีก็ยังไม่พบคำว่า “ปยุทฺธ” มีแต่ “ยุทฺธ” เช่นกัน

ในพจน.54 ยังมีอีกคำหนึ่ง คือ “สัประยุทธ์” อ่านว่า สับ-ปฺระ-ยุด บอกไว้ว่า

“สัประยุทธ์ : (คำกริยา) รบพุ่งชิงชัยกัน.”

“สัประยุทธ์” ถ้าเทียบบาลีก็เป็น “สปยุทฺธ” สันสกฤตเป็น “สปฺรยุทฺธ”

ยังไม่พบรูปคำเช่นนี้ในคัมภีร์บาลีอีกเช่นกัน

เป็นอันว่า “ประยุทธ์” เป็นบาลีสันสกฤตแบบไทย และนิยมใช้เป็นชื่อผู้ชาย

: ถ้ายังไม่ชนะใจตัวเอง

: อย่าได้ทำอวดเก่งไปรบกับใคร

———–

(ตามคำแนะนำของพระคุณท่าน Sunant Phramaha)

9-9-58

ต้นฉบับ