วิศวะ (บาลีวันละคำ 1,262)

วิศวะ

อ่านว่า วิด-สะ-วะ

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 มีคำที่ขึ้นด้วย “วิศว-” ดังนี้ –

(1) วิศว– : (คำวิเศษณ์) ทั้งหมด, ทั้งปวง. (ส. วิศฺว; ป. วิสฺส).

(2) วิศวกร : (คำนาม) ผู้ประกอบงานวิศวกรรม.

(3) วิศวกรรม : (คำนาม) ชื่อเทวดาตนหนึ่ง ผู้ชํานาญในการช่างทั้งปวง, วิษณุกรรม วิสสุกรรม เวสสุกรรม หรือ เพชฉลูกรรม ก็เรียก. (ส.; ป. วิสฺสกมฺม, วิสฺสุกมฺม); การนําความรู้ทางคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ธรรมชาติมาประยุกต์ใช้.

(4) วิศวกรรมศาสตร์ : (คำนาม) วิชาที่เกี่ยวกับการนําความรู้ทางคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ธรรมชาติมาประยุกต์ใช้ มีหลายสาขา เช่น วิศวกรรมโยธา วิศวกรรมไฟฟ้า วิศวกรรมเครื่องกล. (อ. engineering).

พจน.54 บอกว่า “วิศว” เป็นคำสันสกฤต ตรงกับคำบาลีว่า “วิสฺส” (วิด-สะ)

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน มีคำว่า “วิศว” 3 คำ บอกไว้ดังนี้ –

(1) วิศว : (คุณศัพท์) สกล, ทั้งมวล, ทั้งสิ้น, ทั่วไป; entire, whole, all, universal.

(2) วิศว : (คำนาม) โลก; ขิงแห้ง; the world; dry ginger.

(3) วิศว : (คำนาม) เทวดาองค์หนึ่งในจำพวกพิเศษซึ่งนับได้สิบองค์ด้วยกันอันมีนามว่า วสุ, สัตยะ, กระตุ, ทักษะ, กาละ, กามะ, ธฤติ, กุรุ, ปุรุรวะ, และมทรวะ; a deity of a particular class in which ten are enumerated; their names are Vasu, Satya, kratu, Daksha, Kāla, Kāma, Dhriti, Kuru, Pururava, and Madrava.

ในพจนานุกรมบาลี-อังกฤษ (THE PALI TEXT SOCIETY’S PALI-ENGLISH DICTIONARY edited by T. W. RHYS DAVIDS) มีคำว่า “วิสฺส” 2 คำ บอกไว้ดังนี้ –

(1) วิสฺส ๑ : (คุณศัพท์) ทั้งหมด, ทุกอย่าง, ทั้งเพ; เฉพาะในชื่อบุคคลเป็น วิสฺสกมฺม (all, every, entire; only in Np. Vissakamma.)

(2) วิสฺส ๒ : (คำนาม) เหม็นคาว (a smell like raw flesh)

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ บอกด้วยว่า คำว่า “วิสฺส” ในบาลีที่หมายถึง all, every, entire คือที่ตรงกับ “วิศว” ในสันสกฤตนั้น เป็นคำรุ่นเก่าในบาลี (antiquated) ในคัมภีร์ใช้คำว่า “สพฺพ” แทนหมดแล้ว

ในหนังสือ ศัพท์วิเคราะห์ ของ พระมหาโพธิวงศาจารย์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ.๙, ราชบัณฑิต) มีศัพท์ว่า “วิสฺส” บอกไว้ว่า –

วิสฺส รากศัพท์มาจาก วิสฺ (ธาตุ = พรากออกไป + ส ปัจจัย : วิสฺ + ส = วิสฺส แปลตามศัพท์ว่า “กลิ่นที่พรากออก” (คือไล่คนออกห่างเพราะเหม็น) หมายถึง เหม็นคาว

พจน.54 บอกว่า วิศวกรรมศาสตร์ ตรงกับคำอังกฤษว่า engineering

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี บอกไว้ว่า

(1) engine : yanta ยนฺต (ยัน-ตะ) = เครื่องยนต์

(2) engineer : yantasippī ยนฺตสิปฺปี (ยัน-ตะ-สิปฺ-ปี) = ผู้ชำนาญทางเครื่องยนต์

อย่างไรก็ตาม เป็นที่เข้าใจตรงกันว่า “วิศว” หมายถึง วิชาการที่นำเอาความรู้ทางคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ธรรมชาติมาประยุกต์ใช้ และยังหมายถึงโลกทั้งหมด ทั้งปวง

: กำหนดรู้ทันจิตของตนได้ครบ

: นั่นแหละจบวิศวะ

12-11-58

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย