สมาชิก (บาลีวันละคำ 798)

สมาชิก

อ่านว่า สะ-มา-ชิก

บาลีอ่านว่า สะ-มา-ชิ-กะ

คำที่รู้จักกันทั่วไป พูดจนคุ้นปาก

แต่อาจจะไม่ได้สงสัยว่า “สมาชิก” แปลว่าอะไร

“สมาชิก” ประกอบด้วยคำว่า สมาช + ณิก

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน มีคำว่า “สมาช” แปลว่า หมู่, จำนวนหรือปริมาณ; สภา, ที่ประชุม multitude, a number; an assembly, meeting.

สมาช + ณิก ในภาษาบาลีเป็นมาดังนี้ –

(1) “สมาช” (สะ-มา-ชะ) รากศัพท์มาจาก สํ ( = พร้อมกัน, ร่วมกัน) + อชฺ (ธาตุ = ไป) + ณ ปัจจจัย, แปลงนิคหิตเป็น ม, ทีฆะต้นธาตุ : อ > อา

: สํ > สม + อชฺ = สมช > สมาช แปลว่า (1) ที่เป็นที่ประชุม (2) ผู้เข้าไปสู่ที่ชุมนุม คือมาเป็นส่วนเดียวกัน

(2) สมาช + ณิก ปัจจัย, ลบ ณ

: สมาช + ณิก > อิก = สมาชิก แปลว่า (1) ผู้เป็นส่วนหนึ่งแห่งที่ประชุม (2) ผู้เป็นส่วนหนึ่งของผู้เข้าไปสู่ที่ชุมนุม

“สมาช” มีรากศัพท์เดียวกับคำว่า “สมชฺช” (สะ-มัด-ชะ) เดิมหมายถึงสถานที่สำหรับจัดการแสดงมหรสพ มีนักแสดงและผู้ชมไปรวมกันเป็นจำนวนมาก ต่อมาคำนี้กลายเป็น “สมชฺชา” (สะ-มัด-ชา) หมายถึง ที่ประชุม, การประชุมเพื่อประโยชน์อย่างใดอย่างหนึ่งโดยเฉพาะ

สมชฺช > สมชฺชา > สมาช > สมาชิก

ความหมายเดิมของ “สมาชิก” เน้นที่การมีสิทธิ์เข้าประชุม ต่อมาความหมายกลายเป็นว่า ผู้มีส่วนร่วมในกิจการอย่างใดอย่างหนึ่งโดยไม่จำเป็นว่าจะมีการประชุมหรือไม่

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“สมาชิก ๑ : ผู้มีสิทธิและมีส่วนร่วมในสมาคม องค์การ หรือกิจกรรมใด ๆ เช่น สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร สมาชิกสมาคมศิษย์เก่า สมาชิกวารสาร, (ปาก) ลูกค้า, ขาประจำ, เช่น หมู่นี้สมาชิกไม่ค่อยมาอุดหนุนที่ร้านเลย”

นอกเรื่อง :

(1) การเข้าเป็นสมาชิกในกิจการอย่างใดอย่างหนึ่ง แต่เดิมมีคำเต็มๆ พูดว่า “สมัครเข้าเป็นสมาชิก”

(2) ต่อมาตัดคำเป็น “สมัครเป็นสมาชิก”

(3) ปัจจุบันตัดเหลือแค่ “สมัครสมาชิก”

(4) ต่อไปคงเหลือแค่ “สมัคร”

บางอย่าง : ต้องเป็นสมาชิกจึงทำได้

แต่ความดี : ทำได้ทันทีไม่ต้องสมัครเข้าเป็นสมาชิก

#บาลีวันละคำ (798)

25-7-57

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย