บริโภค-อุปโภค (บาลีวันละคำ 860)

บริโภค-อุปโภค

บริโภค อ่านว่า บอ-ริ-โพก

อุปโภค อ่านว่า อุ-ปะ-โพก ก็ได้ อุบ-ปะ-โพก ก็ได้ (ตาม พจน.54)

บาลีเป็น “ปริโภค” (ปะ-ริ-โพ-คะ) “อุปโภค” (อุ-ปะ-โพ-คะ)

คำหลักคือ “โภค” (โพ-คะ) แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งอันคนใช้สอย” หรือ “สิ่งที่ต้องใช้สอย” :

(1) ปริ (รอบ, ทั่วๆ ไป) + โภค = ปริโภค แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งอันคนใช้สอยรอบด้าน”

(2) อุป (เข้าไป, ใกล้, มั่น) + โภค = อุปโภค แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่นำเข้าไปไว้ใกล้แล้วกินใช้”

ถามว่า “บริโภค-อุปโภค” คำไหนหมายถึง “กิน” คำไหนหมายถึง “ใช้สอย”

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปลคำคู่นี้ไว้ค่อนข้างชัดเจน คือ –

(๑) ปริโภค = (1) material for enjoyment, food, feeding (เครื่องบริโภค, อาหาร, โภชนะ) (2) enjoyment, use (การบริโภค, การใช้สอย)

(๒) อุปโภค = enjoyment, profit (เครื่องอุปโภค, เครื่องใช้สอย, สิ่งที่เป็นประโยชน์)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

(1) บริโภค : (คำกริยา) กิน (ใช้เฉพาะอาการที่ทําให้ล่วงลําคอลงไปสู่กระเพาะ) เช่น บริโภคอาหาร, เสพ เช่น บริโภคกาม; ใช้สิ้นเปลือง, ใช้สอย, เช่น บริโภคสมบัติ, คู่กับ อุปโภค. (ป. ปริโภค).

(2) อุปโภค : (คำกริยา) เอามาใช้ให้เกิดประโยชน์, คู่กับ บริโภค. (คำวิเศษณ์) ที่เอามาใช้ให้เกิดประโยชน์ ในคำว่า เครื่องอุปโภค. (ป., ส.).

พจนานุกรม สอ เสถบุตร เมื่อแปลคำว่า “บริโภค” และ “อุปโภค” เป็นภาษาอังกฤษใช้คำตรงกันอยู่คำหนึ่ง คือ to consume

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล consume เป็นบาลีว่า –

(1) khepeti เขเปติ (เข-เป-ติ) = ทำให้หมดสิ้นไป

(2) vināseti วินาเสติ (วิ-นา-เส-ติ) = ทำให้สูญสิ้น, ทำให้เสียหาย

นับว่าแปลได้ตรงสาระ นั่นคือ ไม่ว่าจะ “ใช้สอย” หรือ “กิน” ก็ล้วนแต่ทำให้หมดสิ้นไปเหมือนๆ กัน

: เครื่องกินเครื่องใช้ไม่ใช่จุดหมายของชีวิตโดยตรง

: เป็นเพียงเครื่องช่วยส่งไปให้ถึงจุดหมาย

เพราะฉะนั้น

: จงไปให้ถึงจุดหมาย

: อย่ามัวแต่วุ่นวายอยู่กับเรื่องใช้เรื่องกิน

#บาลีวันละคำ (860)

25-9-57

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย