อาพาธ (บาลีวันละคำ 871)

2 thoughts on “อาพาธ (บาลีวันละคำ 871)”

• อยากถามว่าในปัญจวัคคิยสูตร ที่กล่าวว่า รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณเป็นไปเพื่ออาพาธ หมายความว่าอย่างไร

  Reply

  • ขอบคุณสำหรับข้อคิดเห็น
    ——————————————————————–
    อาพาธ แปลตามศัพท์ว่า
    “อาการที่เบียดเบียนอย่างยิ่ง”
    “อาการที่ทำให้ปั่นป่วน”
    หมายถึง ความไข้, ความเจ็บป่วย, โรคภัยไข้เจ็บ (affliction, illness, disease)

    ในจักกวัตตสูตร (ทีฆนิกาย ปาฏิกวรรค พระไตรปิฎกเล่ม ๑๑ ข้อ ๔๘) กล่าวไว้ว่า เมื่อมนุษย์มีอายุขัยแปดหมื่นปี มนุษย์จะมี “อาพาธ” เพียง ๓ ชนิดเท่านั้น คือ –

    (๑) อิจฺฉา = ความอยากกิน
    (๒) อนสนํ = ความไม่อยากกิน
    (๓) ชรา = ความแก่

    แสดงว่า “อาพาธ” ในบาลี มีความหมายกว้างมากกว่าการเจ็บไข้ได้ป่วยอย่างที่เข้าใจกันในภาษาไทย

    ………………..

    ในคัมภีร์วิสุทธิมรรคอธิบายว่า –

    ยํ หิ อนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ อตฺตโนปิ อนิจฺจตํ วา อุทยพฺพยปฏิปีฬนํ วา วาเรตุํ น สกฺโกติ กุโต ตสฺส การกาทิภาโว ฯ เตนาห รูปญฺจ หีทํ ภิกฺขเว อตฺตา อภวิสฺส นยิทํ รูปํ อาพาธาย สํวตฺเตยฺยาติอาทิ ฯ

    เพราะรูปใดไม่เที่ยง รูปนั้นย่อมเป็นทุกข์ ไม่อาจห้ามความไม่เที่ยง หรือความเกิด ความเสื่อม ความถูกบีบคั้น แม้ของตนเองได้ ก็แล้วความเป็นผู้สร้างเป็นต้นแห่งรูปนั้นจักมีที่ไหนเล่า (หมายความว่า ขันธ์ห้านี้ป้องกันตัวเองก็ยังทำไม่ได้ แล้วจะไปสร้างนั่นสร้างนี่ได้อย่างไร) เพราะเหตุนั้น พระผู้มีพระภาคจึงตรัสว่า “ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็หากรูปนี้จักได้เป็นอัตตาแล้วไซร้ รูปนี้ก็ไม่พึงเป็นไปเพื่ออาพาธ” ดังนี้เป็นอาทิ.

    ที่มา: วิสุทธิมรรค ภาค ๓ หน้า ๒๓๖ (มคฺคามคฺคญาณทสฺสนวิสุทฺธินิทฺเทส)

    ………………..

    คำว่า “เป็นไปเพื่ออาพาธ” จึงหมายถึง –

    อะไรที่อยากมี อยากได้ อยากเป็น จะให้มี ให้ได้ ให้เป็น อย่างที่อยาก ก็ไม่ได้

    อะไรที่มีอยู่แล้ว ได้อยู่แล้ว เป็นอยู่แล้ว ไม่พอใจ อยากจะให้มันพ้น ๆ หมด ๆ ไปเสีย ก็ไม่ได้อย่างที่อยาก

    บังคับให้เป็นไปอย่างใจ ก็ไม่ได้
    ป้องกันไม่ให้เกิดสิ่งที่ไม่ต้องการ ก็ไม่ได้
    อึดอัดขัดข้องไปทุกสิ่งทุกอย่าง

    อาการทั้งปวงอย่างนี้แหละ ท่านเรียกว่า “เป็นไปเพื่ออาพาธ”
    แบบเดียวกับคนป่วย ทำอะไรก็ทำไม่ได้อย่างที่ใจอยากทำ

    Reply