ยมบาล (บาลีวันละคำ 941)
ยมบาล
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –
“ยมบาล : (คำนาม) เจ้าพนักงานเมืองนรก มีหน้าที่ลงโทษทรมานคนที่ตกนรกตามคําสั่งของพญายม. (ป. ยมปาล ว่า ผู้รักษานรก).
พจน.54 ไม่ได้บอกคำอ่านไว้ที่คำว่า “ยมบาล” แต่ที่คำว่า “ยม-” (ขีดท้ายคำหมายถึงเมื่อมีคำอื่นมาสมาสท้าย เช่นคำว่า “ยมบาล” นี้) บอกคำอ่านไว้ว่า ยม-มะ-
เพราะฉะนั้น “ยมบาล” จึงอ่านว่า ยม-มะ-บาน
ไม่ใช่ ยม-พะ-บาน อย่างที่มักออกเสียงกัน
พจน.54 บอกว่า “ยมบาล” คือ เจ้าพนักงานเมืองนรก
แต่ที่คำว่า “ยม” บอกว่า คือ เทพเจ้าผู้เป็นใหญ่ประจําโลกของคนตาย
(๑) “ยม” บาลีอ่านว่า ยะ-มะ รากศัพท์มาจาก ยม (ธาตุ = ระวัง, เลี้ยงดู, ปรนปรือ) + อ ปัจจัย แปลตามศัพท์ว่า –
(1) “ผู้คอยระวังเหล่าสัตว์” คือใครทำกรรมอย่างไร ควรไปเสวยผลในภพภูมิไหน ก็นำไปส่งยังภพภูมินั้น เหมือนคนดูแลสัตว์เลี้ยงให้อยู่ในที่ในทาง
(2) “ผู้ปรนปรือ” คือคอยรับใช้มัจจุราชด้วยการนำคนถึงที่ตายไป
พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “ยม” ว่า the ruler of the kingdom of the dead (ผู้ปกครองอาณาจักรแห่งคนตาย)
สรุปว่า “ยม” หมายถึง ความตาย หรือโลกแห่งความตาย (death, world of the dead) ไม่ใช่นรกหรือสวรรค์โดยเฉพาะ
(๒) “บาล” บาลีเป็น “ปาล” (ปา-ละ) แปลว่า ยาม, ผู้รักษา, ผู้คุ้มครอง, ผู้ป้องกัน (a guard, keeper, guardian, protector)
พจน.54 บอกไว้ว่า –
“บาล : เลี้ยง, รักษา, ปกครอง, เช่น บาลเมือง, โดยมากใช้เป็นคําหลังสมาส เช่น โลกบาล รัฐบาล นครบาล โคบาล นิรยบาล”
ยม + ปาล = ยมปาล > ยมบาล แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ดูแลรักษาโลกแห่งความตาย” ตามรูปความที่อธิบายกันมาหมายถึง ผู้ทำหน้าที่นำคนตายไปยังโลกแห่งความตายแล้วดำเนินกรรมวิธีตรวจสอบว่าใครทำบุญทำบาปไว้อย่างไร แล้วนำไปส่งยังภพภูมิที่สมควรได้เสวยผลแห่งกรรมนั้นๆ
ข้อมูล : ตรวจดูในคัมภีร์หลักๆ แล้ว ยังไม่พบคำว่า “ยมปาล” โดยตรง แต่มีคำว่า
– นิรยปาล (นิ-ระ-ยะ-ปา-ละ) = ผู้ดูแลเมืองนรก (a guardian of purgatory) น่าจะเป็นคำนี้ที่เรามักเข้าใจกันในชื่อ “ยมบาล”
– ยมทูต (ยะ-มะ-ทู-ตะ) = ทูตของพญายม (Death’s messenger)
– ยมปุริส (ยะ-มะ-ปุ-ริ-สะ) = ยมบุรุษ, คนของพญายม
– ยมโลก (ยะ-มะ-โล-กะ) = โลกแห่งความตาย, โลกของคนตาย
: อย่าติดสินบนจนติดสันดาน
: เพราะยมบาลไม่รับสินบน
————
(ตามคำถามของ Tee Kub ผู้เกิดข้อสงสัยในคำว่า “บาล”)
#บาลีวันละคำ (941)
15-12-57