ผาติกรรม (บาลีวันละคำ 964)

ผาติกรรม

คำที่อิงอยู่กับวินัยสงฆ์

อ่านว่า ผา-ติ-กำ

บาลีเป็น “ผาติกมฺม” อ่านว่า ผา-ติ-กำ-มะ

ประกอบด้วย ผาติ + กมฺม

“ผาติ” รากศัพท์มาจาก ผา (ธาตุ = เจริญ) + ติ ปัจจัย

: ผา + ติ = ผาติ แปลตามศัพท์ว่า “ภาวะที่เจริญ” หมายถึง การเพิ่มขึ้น, การทวีขึ้น (swelling, increase)

“กรรม” บาลีเป็น “กมฺม” (กำ-มะ) สันสกฤตเป็น “กรฺม” (กระ-มะ, ก ควบ ร กลืนเสียง ระ ลงคอ) ไทยเขียนอิงสันสกฤตเป็น “กรรม”

“กรรม” รากศัพท์คือ กรฺ (ธาตุ = กระทำ) + รมฺม (รำ-มะ) ปัจจัย, ลบ รฺ ที่สุดธาตุและ ร ที่ต้นปัจจัย –

: กร > ก + รมฺม > มฺม : ก + มฺม = กมฺม

“กมฺม” แปลว่า การกระทำ, สิ่งที่ทำ, การงาน (the doing, deed, work) นิยมพูดทับศัพท์ว่า “กรรม”

ผาติ + กมฺม = ผาติกมฺม > ผาติกรรม แปลตามศัพท์ว่า “การทำเป็นเหตุให้ทวีขึ้น” หมายถึง การเพิ่มพูน, กำไร, การได้เปรียบ (increase, profit, advantage)

“ผาติกมฺม” ถ้าเป็นคำกริยา รูปคำจะเป็น “ผาติกโรติ” (ผา-ติ-กะ-โร-ติ) มีความหมายว่า เพิ่มขึ้น, ใช้ให้เป็นประโยชน์, ทำให้อ้วน (to increase, to use to advantage, to make fat)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

(1) ผาติ : (คำวิเศษณ์) เจริญขึ้น. (ป., ส.).

(2) ผาติกรรม : (คำนาม) การทําให้เจริญ, ใช้ในวินัยว่า การจําหน่ายครุภัณฑ์เพื่อประโยชน์สงฆ์อย่างใดอย่างหนึ่ง โดยเอาของเลวแลกเปลี่ยนเอาของดีกว่าให้แก่สงฆ์ หรือเอาของของตนถวายสงฆ์เป็นการทดแทนที่ตนทําของสงฆ์ชํารุดไปบ้าง, รื้อของที่ไม่ดีออกเสียทําให้ใหม่ดีกว่าของเก่า เช่น เอาที่วัดไปทําอย่างอื่นแล้วสร้างวัดถวายใหม่เป็นการชดใช้.

ตัวอย่างผาติกรรม :

มีผู้ถวายโอ่งให้วัดเป็นจำนวนมาก วัดใช้โอ่งใส่น้ำไว้จำนวนหนึ่ง แต่ยังมีโอ่งที่ไม่ได้ใช้อีกหลายใบและวัดก็ไม่มีความจำเป็นจะต้องใช้โอ่งเหล่านั้นอีก ชาวบ้านมาเห็นโอ่งที่ไม่ได้ใช้ จึงขอซื้อ ราคาปกติใบละ 250 บาท แต่ชาวบ้านจ่ายให้ใบละ 300 บาท ซึ่งมากกว่าราคาปกติ – นี่คือ “ผาติกรรม”

หลักของผาติกรรมจึงอยู่ที่-ต้องชดใช้ให้แก่สงฆ์มากกว่ามูลค่าของสิ่งนั้น

คนตาดี :

มอง – ผาติกรรม

เห็น – “วัฒนธรรมไม่เอาเปรียบสังคม”

————-

หมายเหตุ:

ผู้เขียนบาลีวันละคำไปเยี่ยมญาติในชนบทในโอกาสปีใหม่ ญาติคราวลูกหลานความรู้แค่ประถม 4 เล่าว่า ไปทำบุญที่วัด ได้ยินหลวงพ่อพูดกับโยมว่า “ของที่วัดพอมี ถ้าโยมไปหาที่ไหนไม่ทันก็มาผาติกรรมเอาไปเถอะ” จึงถามว่า “ผาติกรรม” คือทำอะไร ต้องมีพิธีการกล่าวคำอะไรด้วยหรือเปล่า

#บาลีวันละคำ (964)

7-1-58

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย