สี (บาลีวันละคำ 978)

สี

บาลีว่าอย่างไร

คำว่า “สี” ในที่นี้คือคำนาม ตามที่พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 ให้คำนิยามไว้ว่า :

(1) ลักษณะของแสงสว่าง ปรากฏแก่ตาให้เห็นเป็น ขาว ดํา แดง เขียว เป็นต้น

(2) สิ่งที่ทําให้ตาเห็นเป็น ขาว ดํา แดง เขียว เป็นต้น เช่น สีทาบ้าน สีย้อมผ้า สีวาดภาพ

“สี” ตามความหมายนี้ตรงกับคำบาลีว่า “วณฺณ” (วัน-นะ) แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่แสดงออก”

“วณฺณ” ในภาษาบาลีมีความหมายหลายอย่าง ขอนำมาแสดงไว้ในที่นี้เป็นเครื่องประดับความรู้ ดังต่อไปนี้ :

(ภาษาอังกฤษจากพจนานุกรมบาลี-อังกฤษ)

(1) สี (colour)

(2) รูปร่าง (appearance)

(3) ความรุ่งโรจน์โชติช่วง, ความแพรวพราว (lustre, splendor)

(4) ความงาม (beauty)

(5) สีหน้า, ท่าทาง (expression, look)

(6) สีของผิวเนื้อ, รูปร่าง, ผิวพรรณ (colour of skin, appearance of body, complexion)

(7) ชนิด, ประเภท (kind, sort เช่น นานาวณฺณ = ต่างๆ ชนิดกัน)

(8) “ลักษณะของเสียง” (timbre of voice) = อักษร (the alphabet)

(9) องค์ประกอบ, ความเหมือนกัน, สมบัติ; เหมือน (constitution, likeness, property; like เช่น อคฺคิวณฺณํ = เหมือนไฟ = like fire)

(10) ความประทับใจที่ดี, การสรรเสริญ (good impression, praise)

(11) เหตุผล (reason, ความหมายนี้ ฝรั่งแปลตามศัพท์ว่า “outward appearance” = ท่าทางภายนอก)

คำที่น่ารู้คือ “แม่สี”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“แม่สี : (คำนาม) กลุ่มสีซึ่งสามารถผสมออกมาเป็นสีอื่น ๆ ได้ทุกสี มี ๕ สี คือ แดง เขียว (คราม) เหลือง ดำ ขาว เรียกว่า เบญจรงค์.”

แม่สีทั้ง 5 คือ แดง เขียว เหลือง ดำ ขาว ตรงกับคำบาลีดังนี้ :

(ภาษาอังกฤษจากพจนานุกรมบาลี-อังกฤษ)

(๑) แดง

(1) รตฺต (รัด-ตะ) red (แดง)

(2) โรหิต (โร-หิ-ตะ) red, as attribute of fishes (มีสีแดง เป็นคำแสดงลักษณะของปลา)

(3) โลหิต (โล-หิ-ตะ) red, blood (แดง, เลือด)

(๒) เขียว

(1) นีล (นี-ละ) dark-blue, blue-black, blue-green (มีสีน้ำเงินแก่, น้ำเงินแกมดำ, เขียวคล้ำ)

(2) หริต (หะ-ริ-ตะ) green, pale (-green), yellowish (เขียว, (เขียว) อ่อน, ค่อนข้างเหลือง)

(๓) เหลือง

(1) ปีต (ปี-ตะ) yellow, golden-coloured (เหลือง, มีสีทอง)

(2) ปณฺฑุ (ปัน-ดุ) pale-red or yellow, reddish, light yellow, grey (แดงซีดหรือเหลือง, ค่อนข้างแดง, เหลืองอ่อน, เทา)

(๔) ดำ

(1) กาฬ (กา-ละ) dark  black, blueblack, misty, cloudy (ดำ, น้ำเงินแกมดำ, มัว, มืดมัว)

(2) กณฺห (กัน-หะ) dark, black (มืด, ดำ)

(3) สาม (สา-มะ) (1) black, dark [something like deep brown] (ดำ, มืด [เหมือนน้ำตาลแก่]) (2) yellow, of a golden colour, beautiful (เหลือง, มีสีทอง, งดงาม)

(๕) ขาว

โอทาต (โอ-ทา-ตะ) clean, white (สะอาด, ขาว)

: ความดีไม่มีสี

————–

(ส่งการบ้านให้ Bogie Chonlathi)

#บาลีวันละคำ (978)

21-1-58

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย