สยามกัมมาจล (บาลีวันละคำ 995)

สยามกัมมาจล

อ่านว่า สะ-หฺยาม-กำ-มา-จน

ประกอบด้วย สยาม + กัมม + อจล

(๑)“สยาม”

เป็นชื่อเรียกประเทศไทยในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็น “ประเทศไทย” เมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2482; คำนี้หมายถึง “ของประเทศไทย” ก็ได้

(๒) “กัมม” (กำ-มะ)

บาลีเขียน “กมฺม” อ่านว่า กำ-มะ

1- รากศัพท์คือ กรฺ (ธาตุ = กระทำ) + รมฺม (รำ-มะ, ปัจจัย)

2- ลบ รฺ ที่ธาตุ : กรฺ = ก- และ ร ที่ปัจจัย : รมฺม = -มฺม

3- กร > ก + รมฺม > มฺม : ก + มฺม = กมฺม

4- แปลตามศัพท์ว่า “การกระทำ” “สิ่งที่ทำ”

“กมฺม” หรือในที่นี้สะกดว่า “กัมม” เป็นรูปคำบาลี

สันสกฤตเป็น “กรฺม” ภาษาไทยนิยมเขียนอิงสันสกฤตเป็น “กรรม”

กมฺม > กัมม > กรรม ในแง่ความหมาย

1- การกระทำทั้งปวง เรียกว่า กรรม

2- การถูกทำ, สิ่งที่ถูกทำ, ผลของการกระทำ ก็เรียกว่า กรรม

3- การทำกิจการงาน, การประกอบอาชีพ ก็เรียกว่า กรรม

4- พิธีกรรม, พิธีการต่างๆ ก็เรียกว่า กรรม

ในที่นี้ “กัมม” หมายถึง การทำกิจการงาน, การประกอบอาชีพ

(๓) “อจล” (อะ-จะ-ละ)

รากศัพท์มาจาก น (ไม่, ไม่ใช่) + จลฺ (ธาตุ = สั่น, ไหว) + อ ปัจจัย, แปลง น เป็น อ

: น > อ + จลฺ = อจล + อ = อจล แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งที่ไม่เคลื่อนไหว” หมายถึง ภูเขา

สยาม + กัมม + อจล = สยามกัมมาจล

(กัมม + อจล เมื่อสนธิกัน ยืดเสียง อะ ที่ อจล เป็น อา)

“สยามกัมมาจล” เป็นชื่อเดิมของธนาคารไทยพาณิชย์ จำกัด (มหาชน) ตั้งขึ้นล้อเสียงชื่อในภาษาอังกฤษ: The Siam Commercial Bank (คำเดิมเรียก “แบงก์สยามกัมมาจล”)

ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็น “ธนาคารไทยพาณิชย์” โดยมีผู้ให้เหตุผลว่า คำว่า “กัมมาจล” แปลว่า “การกระทำไม่เคลื่อนไหว” ซึ่งไม่ตรงกับลักษณะของธนาคารที่มีการหมุนเวียนตลอดเวลา

ความจริง คำว่า “กัมมาจล” แปลเอาความตามรูปศัพท์ว่า ธนาคารที่ “มีกิจการมั่นคงประดุจภูเขา”

“อจล” รากศัพท์เดิมมาจาก “จลติ” (จะ-ละ-ติ) เป็นคำกริยา มีความหมายว่า ไหว, หวั่นไหว, สั่น, ปั่นป่วน, โยกเยก (to move, stir, be agitated, tremble, be confused, waver)

“อจล” จึงมีความหมายตรงข้ามกับ “จลติ” มิได้ใช้ในความหมายว่า หยุดนิ่งไม่ติงไหวตามที่มีผู้เข้าใจ

: ภูเขาไม่หวั่นไหวเพราะแรงลม

: บัณฑิตไม่หวั่นไหวไปตามคำติชม

#บาลีวันละคำ (995)

7-2-58

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย